Игнатьев Егор Семенович (1884-1979)

 

Мин хос хос эhээм Игнатьев Егор Семенович (1884-1979) Орто Бүлүү Өргүөтүгэр (Билиҥҥитэ Бүлүү улууhун Хампа сэлиэнньэтигэр) төрөөбутэ. Кини «Колхознай тутуу хоhууна» диэн ааттаах ыстатыйа5а 1968 сыллаа5ы хаhыакка интервью биэрбит:

Мин иннибэр хара бытыктаах оҕонньор киhи саас-сааhынан кэпсии олорор. Кини аҕыс уонча саастаах эрээри, тас сэбэрэтэ, тэҥ курдук тутта сылдьара өссө да эдэрчи киhини санатар. Манна кинини Егор Семенович оҕонньор диэн ааттыыллар.

Оҕонньор түөhүн ханнык даҕаны орден, медаль киэргэппэт да буоллар, киhи барыта ытыктыыр, сыаналыыр кырдьаҕаhа. Оннук да буоларыгар сөптөөх. Егор Семенович отутус сыллардаахха Орто Бүлүү Өргүөтүгэр бастакы колхозтар тэриллиэхтэриттэн күн бүгүнүгэр, колхозтар совхозка кубулуйуохтарыгар диэри, колхознай олох туhа диэн күүстэрин, сыраларын улэҕэ анаабыт хоhуун колхозтаахтартан биирдэстэринэн буолар. Ол иhин кини оло5о бүтүннүүтэ колхозка тахсыбыт уларыйыылары кытта ыкса ситимнээх.

— Мин быйыл 77 сааспын туоллум. Сылтан сыл үүннэҕин аайы олох-дьаhах тупсан, сайдан, киhи өссө уhуннук олоруон ис-иhиттэн баҕарар буолан иhэр диэн, — Егор Семенович кэпсээнин салҕыыр. – Субу манна, Хампаҕа, 1933 сыллаахха «Кыhыл хотуур» диэн аан бастакы артыал тэриллибитэ. Ону кыhыл партизан, коммунист, кэнники оройуон биллиилээх активиhа буолбут Иван Афанасьевич Прокопьев тэрийбитэ уонна артыал председателинэн үлэлээбитэ. Ол кэнниттэн икки сыл буолан баран, биhиги, «Кыадаҥда аҕатын ууhун» ыаллара эмиэ тумсэммит, 16 хаhаайыстыбалаах кыра артыалы тэриммиппит. Артыалбытын партия обкомун оччотооҕу бастакы секретара Певзняк аатынан ааттаабыппыт. Дьонум миигин артыал председателинэн талбыттара.

— Оччотооҕу колхоз баайа-дуола кыра буолара, — диир Егор Семенович, — 18 ынах сүөhулээх, 10-ча сылгылаах этибит. Онтон 1937-1938 сыллардаахха кэлэн, 30-ча хаhаайыстыба буолбуппут. Сүөhүбүт да балачча элбээбитэ. Бурдук ыhар сирбит бастаан утаа 40-ча, онтон сотору 70-ча гектар буолбута. Оччолорго бурдук ыhыыта колхоз сүрүн үлэтинэн буолара. Yүнүүтэ да үрдүк буолар этэ. Биир үлэ күнүгэр 5-6 киилэ бурдугу үллэстэрбит.

Ол бириэмэҕэ стахановскай декадалар диэн тэриллэллэрэ. Биhиги колхозпутугар 50 метр усталаах саҥа хотону туттаарыбыт, 1939 сыллаахха бэрэбинэ кэрдиитигэр уонна таhыытыгар стахановскай декаданы биллэрбиппит. Ким да орпокко, бука бары үлэҕэ туруммуппут. 20-тэн тахса буоламмыт биир күн 7-8 метр уhуннаах 700 бэрэбинэни кэрдибиппит. Сорохтор 40-нуу бэрэбинэҕэ тиийэ кэрдибиттэрэ. Ол маспытын көлөнөн таhыыны икки күн иhигэр бүтэрэн кээспиппит. Дьон туруннаҕына, бэл оччотооҕуга, наар илии, көлө күүhүнэн улэлиир кэмҥэ, үлэ итинник күүскэ барара. Онуоха холоотоххо, билиҥҥи бириэмэ5э биhиги күүспүт-күдэхпит сүрдээх, — диэн баран Егор оҕонньор, тохтуу түhэн, тугу эрэ толкуйдуур. Онтон эмиэ салгыы кэпсээн барар:

— Дьону барытын туруоран күргүөмунэн үлэлээhин атын да үлэлэргэ тэриллэрэ. Холобур, мууска бурдук астааhыныгар. Итинник стахановскай декадалар ыытыллар бириэмэлэригэр оччотооҕу кыаҕынан көрөн, матарыйаалынай көҕулээhини, бэйэбит санаабытыгар, күүскэ тэрийэр этибит. Бастаабыттарга бурдугунан, арыынан хас да суоллаах бириэмийэ туттарыллара. Оччоҕо даҕаны кыайыылаах-хотуулаах бастын холкуостаахтар бааллара. Олортон Платон Игнатьевы, Иннокентий Евсеевы, Федот Леонтьевы, онтон да атыттары өйдуубун.

Колхознай тутуу ветерана, хоhуун колхозтаах Егор Семенович Игнатьев оҕонньор кэпсээнин истэн олорон, кини курдук хоодуот дьоннор биhиги колхозтарбытын бөҕөргөппуттэрин, совхозтарга кубулутуохха диэри сайыннарбыттарын өйдөөн-санаан кэлэ5ин.

…1940 сыллаахха Орто Булуу Өргүөтүгэр улахан уларыйыы тахсыбыта. Урукку үс «Кыhыл хотуур», К. Маркс аатынан уонна Певзняк аатынан кыра кыра колхозтар холбоhоллор, биир «Коммунист» диэн колхоз буолбуттара. Ити да түбэлтэҕэ колхозтаахтар Егор Семеновиhы колхоз салалтатыттан араарбатахтара. Кини бөдөҥсүйбүт саҥа колхоз бырабылыанньатын председателин солбуйааччынан быыбардаммыта.

Нөҥүө сылыгар, бөдөҥсүйбүт колхоз үлэтэ-хамнаhа саҥардыы үмүрүйэн эрдэҕинэ, гитлеровскай Германия сэриитэ Советскай Союзка саба түспүтэ. Эр дьоннор эдэр-чэгиэн өттүлэрин үксэ өстөөхтөрү кыайар туhугар сэрии фронугар ыҥырыллыбыта. Колхоз үлэтэ бүтүннүүтэ оҕонньотторго, эмээхситтэргэ, оҕолорго, дьахталларга сүктэриллибитэ. Оттон Егор Семенович колхозка председателлиирин таhынан нэhилиэк Советын председателин эбээhинэhин эмиэ толорбута.

Yлэhит, илии тиийбэт, ас, таҥас олус кырыымчык кэмнэрин уонна кини сүhүөҕэр турбут тапталлаах оҕото сэрии хонуутугар охтубут ыар аhыытын санаатаҕына, хараастан кэлэр. Егор оҕонньор оччотоо5у ыарахаттары кыайбыт дьон дьулуурдаах үлэлэрин, сэрии сылларыгар өссө сүрүн үлэлэр көрдөрүүлэрэ куhаҕана суох буолалларын туhунан ахтан аhарар.

Кини бэйэтэ председательбын диэн олорбот этэ. Сайын оттуура, кыhын от-мас тиэйэрэ, дьаам сүүрдэрэ. Ол кэмнэ Егор Семеновичка төhүү тирэх буолбут Николаев Аппанаас, Степанова Хобороонньо, Николаев Байбал, Игнатьева Анна курдук хоhууннар бааллара.

… 1959-1962 сыллар. Егор Семенович ити сылларга бэйэтин көҕүлээhининэн колхоhугар ыччат сүөhүнү уотууга кыстатан уотууну тэрийбитэ. 3-4 кыhын 116-лыы – 120-лии сүөhүнү кыстатан, бастын уойуулаах буолалларын ситиспитэ. Ити опыт кэнники сылларга от кэмчитинэн сылтаан туттуллубат буолбута хомолтолоох.

Егор Семенович тутуспут, уhансыбыт олоҕун бары быйаҥыттан тииhинсэр, кырдьар сааhыгар сынньалаҥнык сылдьар толору бырааптаах. Онтон кини астынар. Ол гынан баран кини улаханнык бочуоттанар кырдьаҕас эрээри, баччааҥҥы диэри ханна да ыраах бара сылдьыбатаҕыттан, дойду киин сирдэрин көрбөтөҕүттэн хомойор. Ол оҕонньор кырдьар сааhыгар билигин даҕаны кыаллыан сөп этэ.

Колхознай тутуу ветерана Е.С. Игнатьев, төhө да элбэх саастааҕын иhин, сытыан-олоруон баҕарбат, кыhыннары-сайыннары улэлии сылдьар. Сайын бастыҥ маныыhыт, кичэллээх отчут. Билигин совхоз рабочайа, пенсионер, төрөппүт үөрүүтүн билбит кэргэн баhылыга. Билигин кыра сиэннэрин батыhыннара сылдьан, үлэҕэ үөрэтэлиир.

Прокопий Павлов.

Мин хос хос эhээм Игнатьев Егор Семенович (1884-1979) кэргэнэ Игнатьева (Барахтырова) Акулина Ксенофонтовна (1885-1962). Кинилэр 6 оҕоломмуттара. Улахан уоллара Василий Егорович (1924-1942) 18 саастааҕар сэриигэ Сталинград куорат анныгар турар Кузьмичи диэриэбинэ аттыгар хорсуннук охтубута. Онтон иккис оҕолоро — мин хос эбээм Анна Егоровна (24.02.1926-21.05.2003) элбэх оҕо, сиэн, хос сиэн бөҕө бэйэтин кэннэ хаалларбыта. Хос эбээм балтылара Варвара, Марфа, бырааттара Сергей, Николай бааллара.

Мин хос хос эhээм Егор Семенович Игнатьев үлэни өрө туппут, колхоһу сайыннарбыт, өр сылларга салайан, дьаһайан олорбут үтүө үлэһит буолар. Мин кининнэн киэн туттабын!

 

 

Автор: С.Горохова Сайнаара, 2б кылааhын үөрэнээччитэ.