Мин эһэм Харайданов Серафим Гаврильевич 1914 сыллаахха Таатта улууһугар төрөөбүтэ. Кыра сааһыттан колхоз хара үлэтигэр үлэлээбитэ. Трактор курсун бүтэрэн, сир солооһунугар, бааһына хорутуутугар, кыһын от тэйиитигэр үлэлээбитэ.

1936 сыллаахха Саха АССР Совнаркомун уурааҕынан “Якутскзолото” составыгар киирэр “Геологоразведка” оннугар “Ааллаах Үүн кыһыл көмүһүн хостуур бириискэлэрин управленията” диэн ааттаах тэрилтэ аһыллан, эһэм Чөркөөхтөн Ааллаах Үүҥҥэ диэри таһаҕас таһыытыгар үлэлээбитэ. Бу үлэҕэ бэйэлэрин кыанар, күүстээх, кыахтаах дьону ылаллара. Бу айан олус ыарахан буолара. Биир айанньыт 4 эбитэр 5 атынан тахсара. Ааллаах Үүҥҥэ тахсар аттарын сайын устата уоталлара. Уойбут аттары алтынньы бүтүүтэ тутан ылан баайаллара. Аттар икки нэдиэлэ баайаллан тураллара, оччоҕо эрэ ыарахан айаны тулуйар гына сыалара чиҥиирэ, кытаатара. Акка хайаан да, халтырыйбатын диэн подкова иилэллэрэ. Ат сыарҕата үчүгэй оҥоһуулаах, ону тэҥэ модьу-таҕа уонна хайаан да тимир ыллыктаах буолара. Айан устата акка сиэтэр отторун, бурдуктарын тиэнэ сылдьаллара.

 

Хайалар быыстарынан айанныыллара. Сыарҕалаах аттар нэһиилэ аасыһар кыараҕас суоллаах дойду этэ, 12 км тухары өрө тахсыы айан этэ. Ат сыыһа уктээтэҕинэ таһаҕастыын хайа аппатыгар түһүөх курдук кутталлаах этэ. Ат таһаҕаһын ыарырҕатан турунан кэбистэҕинэ айанньыт санныгар сүгэн таһаарара. Онтон таҥнары түһүүгэ туормазтыырга анаан бирээдьинэ быа эбэтэр борубулуоха баайаллара. Хайалар быыстарыгар тыал түстэҕинэ, үөһээттэн киһи төбөтүн саҕа, хайа таастара сууллан тохто тураллара. Хайа үрэхтэрин төрдүлэрэ тохсунньуга диэри сорох сирдэринэн мууһу үрдүнэн уу сүүрүгүрэ буруолуу сытар буолара үһү. Айанньыттар этэрбэһинэн муустаах ууну кэһэллэрэ. Ууну кэстэрэн тахсан баран, аттарын уонна сыарҕаларын атахтарын ыраастаан истэххэ эрэ сатанара. Бэйэлэрэ –50, -60 кыраадыстаах тымныыга таһаҕас үрдүгэр олорон таҥас уларытта охсоллоро. Айаҥҥа хайдах эмэ, таҥара көмөтүнэн ыалдьыбатах эрэ киһи диэн баҕа санаа баара үһү.

Биир акка 300 кг таһаҕас тиксэрэ. Онтон эһэм үчүгэй айанньыт уонна үчүгэй аттардаах буолан, 350-400 кг таһаҕаһы тиэйэн былаанын эрдэ толороро. Эһэбит үрдүк уҥуохтаах, күүстээх-уохтаах бэйэтин кыанар киһи этэ.

Эһэм “1941-1945 сс. Аҕа дойду сэриитин кэмигэр килбиэннээх үлэтин иһин” мэтээлинэн наҕараадаламмыта. Ааллаах Үүҥҥэ таһаҕаһы таһыы дьиҥ чахчы геройдуу үлэ, сахаларга историческай айан. Эһэм үлэлээбит үлэтинэн киэҥ туттабын.

 

Матросов Эркэн 5 «В» класс МОБУ СОШ №17