Гурьева Наталья Александровна

Сэрии саҕана биҺиги, тыа дьонун үксүн курдук, алаастарбытынан, күөллэрбит, үрэхтэрбит хоннохторунан бытанан олорорбут. Нэһилиэк киинэ биһиги олохпутуттан 7 км, оттон оройуон киинигэр атынан, ортотугар хонон, икки күнүнэн тиийэллэрэ. Төһө да оннук ыраах-ыраах тарҕанан олордоллор, ыаллар куруук билсэ-көрсө, сылдьыһа тураллара.

Ханна туох буолбута барыта күнүнэн иһиллэрэ. Төрүөх төрөөһүнэ, сайылыкка көһүү, кымыс үрдэ, ыраах үөрэнэ, үлэлии сылдьар эдьиийдэрбит сынньана кэлэллэрэ биһиэхэ, кыра дьоҥҥо, барыта олус күүтүүлээх, үөрүүлээх кэм. Сайын эрэ дьиэ кэргэн барыта мустар, ону даҕаны бэрт кыра бириэмэҕэ.


Мин аҕам, Гурьев Евгений Васильевич, алта оҕолоох ыал улахан уоллара буолар. Эдэригэр онон-манан тэлэһийэн сылдьыбыт, дьону-сэргэни да билбит, олох аһыытын-ньулуунун да амсайбыт. Бодойбоҕо сатыы салаасканан киирэн мас кэрдээччинэн наймылаһан харчы өлөрөр идэлээҕэ үһү. Киһи саамай улахан итэҕэһинэн үөрэҕэ суох буолуу диирэ. Ол да иһин биһиги дьоммут саамай улахан баҕаларынан, дьулуьар дьулуурдарынан оҕолорун үөрэхтээн атахтарыгар туруоруу буолбут. Дууһаларын, сүрэхтэрин иэйиитин барытын ити сырдык ыраларыгар анаабыттара.

Мин ийэлээх аҕабар саамай кыраларабын. Онон дьоммун сааһырбыттарын кэннэ өйдүүбүн.

Ийэм, Гурьева Наталья Александровна (төрөөбүтүнэн Максимова), биһигини араас имигэс хамсаныылары көрдөрөн үөрэтэрэ. Эти-хааны сайыннарар элбэх сахалыы оонньуулары куруук оонньоторо. Оттон эбээбит, Максимова (төрөөбүтүнэн Яковлева) Татьяна Яковлевна, эдэригэр бэйэтин олус кыанар, от охсон эр дьонтон хаалсыбат үлэһит дьахтар үһү.

Сэрии саҕаланарыгар мин оскуолаҕа киирэ илик оҕо этим. Арай олохпут холорук эрийбитинии тосту уларыйбытын, дьон кэпсэтэрин, айманарын истэн алдьархай ааҥнаабытын өйдөөбүтүм. Кэлин оскуола оҕото, улахан киһи аатыран сайын колхозка улэлиир буолбутум. Сиилэс үлэтигэр, охсуллубут от тарҕатыытыгар, бугул түгэҕин харбааһыныгар улахан дьону кытта тэҥҥэ сылдьаҕын, хойут киириэҥ биитэр эрдэ тахсыаҥ дуо. Төһө да сылайдаргын-быһыннаргын дьону батыһан тэҥҥэ үлэлии сылдьаҕын. Ардыгар оҕо звенота диэни тэрийэллэрэ. Курааннаан кыайан үүммэккэ «чыычаах мэйиитэ» (куолаһыгар аҕыйах туораахтаах, соломото кып-кылгас) буолан хаалбыт бурдугу илиинэн хомуйтараллара олус сылаалаах үлэ буолара, онно эбии куйааһа, кумаара. Оҕуруот аһын көрүү-харайыы эмиэ биһиги улэбит этэ. Хаппыыста үөнүн түүн ыраастаталлара. Онно дьахтар быаланан өлбүт дьиэтин таһынан ааһарбыт. Доҕор оҥостон ыппын сиэтэ сылдьабын даҕаны олус куттанарым. Саамай сөбүлээбэт үлэбинэн сиэл, кыл тыытыллыыта буолара. Сиэл, кыл тыытыллыбатаҕына араас быа-туһах, өтүү хатыллыбат, оччоҕо ийэлээх эбэм көлөһүн күнү аахсыбаттар. Кинилэр өссө Кыһыл аармыйаҕа диэн сылаас таҥас тигэллэрэ. Онно куобах тириитэ имитиэххэ, иҥиир-сап хатыахха наада. Биирдэ эбит сынньана түспэттэр. Ийэлээх эбэм чэгиэн, кыайыгас, сатабыллаах буоланнар дьиэлэрин, сүөһүлэрин үлэтин бэйэлэрэ саба тутан, үлэһиттэргэ астарын-таҥастарын, өйүөлэрин бэлэмнээн олорбуттара. Аҕам хаһан да бүппэт колхоз үлэтигэр хараҥаттан хараҥаҕа сылдьара. Аармыйаҕа ыҥырыыга сааһынан кырдьаҕас буолан хаспыбатаҕа. Аҕабыт үлэтин быыһыгар сохсо, туһах иитэн, сааһын куйуурдаан, сайынын туулаан биһигини тыыннаах хаалларбыта. Хайаан да илии тутуурдаах, өттүк харалаах кэлэрэ. Эр киһитэ суох хаалбыт, кыаммат оҕо, дьахтар эрэйдээх ону хантан ылыай. Хара тыаҥ, күөх далайыҥ да балыгын кыһыл илиигинэн сомсубаккын. Сэрии аччык сылларыгар төһөлөөх киһи «дьэҥкэрэн» өлбүтүн билигин бары билэбит.


Биһиги аймахтан Гурьев Марк Михайлович уонна Михайлов Никандр Иннокентьевич диэн кэргэнэ суох эдэр уолаттар сэрии толоонуттан эргиллибэтэхтэрэ, кэннилэригэр кинилэри ааттатар ким да хаалбатаҕа.

Кыайыы күнүн мин үчүгэйдик өйдүүбүн. Айылҕа кытта өрөгөйдөөбүт курдуга, күн чаҕылыйара, Бүлүү эбэбит мууһа халҕалаһыы уста турара. Үөрүү-көтүү, оһуохай, сорох дьон кистии-саба хараҕын уутун сотторо. Хаһан да умнуллубат күн этэ.

Биһигини, тыыл бэтэрээннэрэ диэн билигин бочуоттанар, айхалланар дьону, сэрии бириэмэтин кырдьаҕастара үлэлээн-хамсаан, көрөн-истэн тыыннаах хааллардахтара. Сорохторо Улуу Кыайыы күнүн да көрсүбэтэхтэрэ. Кинилэр сырдык ааттара умнуллуо суохтаах.

 

Автор: А.Е.Гурьева, Скрябина Л, 2 «б»