Григорьева Юлия Сергеевна

 

Үлэ сылыгар аналлаах таһаарыы.
Истиҥ санаатынан, дьоҥҥо үтүө сыһыанынан.

Төһө даҕаны бириэмэ аастар, үтүөнү, үйэлээҕи оҥорбут дьон туһунан киһи өйдөөн хаалбытын санаан кэлэн, киэн тутта кэпсиир. Олоҕун салгыыр оҕолоругар, сиэннэригэр, кинилэр дьоһуннаах ааттарын умнубаттарыгар, дьоннорун курдук дьоһун дьон буоллуннар диэн билиһиннэрэр баҕа санаам баһыйан, чиэһинэй сырдык санаалаах, үлэтигэр бэриниилээх, кимтэн даҕаны ол туһугар махтал, наҕараада эрэйбэтэх, олоҕун бүтүннүүтүн талбыт идэтигэр анаабыт Юлия Сергеевна Григорьева туһунан билиһиннэрэр ытык иэһим дии саныыбын.

Ньурба оройуонун Хаҥалас нэһилиэгин иккис дойду оҥостубут, 40 сыл устата эҥкилэ суох медицина салаатыгар үтүө суобастаахтык үлэлээбит, дьон-сэргэ билиҥҥэ диэри махтана кэпсиир, ыарахан мускуурдаах эрээри, чаҕылҕай олоҕу олорон ааспыт Юлия Сергеевна Григорьева туһунан кэпсииргэ сананным. «Үтүө киһи олоҕо үс үйэ тухары уос номоҕо буолар» — диэн биһиги өбүгэлэрбит мээнэҕэ эппэттэр. Мин саныахпар ханнык баҕарар киһи бэйэтин олоҕор сүгүрүйэн, махтанан, сүрэҕин биир муннугар илдьэ сылдьар дьоннордоох, ахтан-санаан ааһар кэмнэрдээх, көрсөн сэһэргэһэр үтүө күннэрдээх дии саныыбын. Мин төрөөбүт дойдубар, Ньурба оройуонун Хаҥалас нэһилиэгэр, эн-мин дэһэн бииргэ улааппыт, ахсыс кылааһы бутэриэхпитигэр диэри бииргэ үөрэммит оҕолорбуттан барыларыттан чорбото саныыр Григорьева Ольга диэн үөлээннээхпин хайгыы саныырым, сааһырдаҕым аайы махтана ахтарым элбээн иһэр. Киһи сааһырдаҕына оҕо сааһын үгүстүк саныыр дииллэрэ оруннаах эбит. Ольга төрөппүт ийэлээх аҕатын курдук, дьоҥҥо-сэргэҕэ сайдам, сайаҕас санаатынан, биир тэҥ сыһыанынан оҕо эрдэҕиттэн уратылаах.

Күн күбэй ийэтэ Григорьева Юлия Сергеевна, үс оҕолоох Сергей Николаевич, Ольга Васильевна Коростелевтар диэн, колхуостаах дьиэ кэргэнигэр, иккис оҕолорунан от ыйын 5 күнүгэр 1930 с. Кировскай уобалас, Уржумскай оройуонун, Буйскай с/с, Викулята диэн дэриэбинэтигэр күн сирин көрбүтэ. Бииргэ төрөөбүттэрэ, эдьиийэ Александра, быраата Евгений.

Юлия Сергеевна аҕата Коростелев Сергей Николаевич, алын кылаас учууталынан үлэлиирэ. 1942 сыллаахха кулун тутар ыйга Аҕа дойду сэриитигэр ыҥырыллан, 1945 сыл сэтинньи ыйыгар сэрииттэн этэҥҥэ тыыннаах эргиллибитэ. Юлия ийэтэ Коростелева Ольга Васильевна кэргэнин уоттаах сэриигэ атааран баран, үс оҕотунаан соҕотоҕун хаалан, колхуоска суотчуттаабыт.

Аҕалара суоҕар, ийэлэригэр көмө буолаары, Юлия эдьийэ Александралыын 1942 сылтан 1945 сылга диэри сайын аайы бэс ыйыттан саҕалаан, балаҕан ыйыгар үөрэх кэмэ саҕаланыар диэри, колхуос араас үлэтигэр улахан дьону кытта тэбис тэҥҥэ үлэлииллэрэ. Аҕалара Сергей Николаевич сэрииттэн кэлэн баран атын ыраах дэриэбинэҕэ ананан учууталлаабыта, онон бары дьиэ кэргэнинэн төрөөбүт түөлбэлэриттэн көспүттэрэ. Юлия ол кэнниттэн төрөөбүт дэриэбинэтигэр төннүбэтэҕэ. Сопхуостары бөдөҥсүтүү кэмигэр кыра дэриэбинэлэрэ эстибитэ, ийэлээх аҕата уонна быраата күн сириттэн күрэммиттэрэ. Эдьийэ атын оройуоҥҥа олохсуйбута. Сэрии кэннинээҕи аар-туор олох ыараханыттан толлубакка, 1945 сыллаахха Буйскай орто оскуолатын бүтэрэн, 1948 сыллаахха Уржумскай фельдшерско-акушерскай техникумҥа туттарсан киирэр. Юлия бэйэтэ учуутал буолуон баҕарара үһү, ону ийэтин сүбэтин ылынан медицина салаатыгар үөрэммит. Ол саҕана соҕурууттан, үөрэҕи бүтэрбит ыччаттары Саха сиригэр көмөҕө ыыталыыллара. Үөрэхтэрин бүтэрбит эдэркээн нуучча кыргыттара ыраах Саха сиригэр икки сылга дуогабарынан үлэлии сүүрбэччэ буолан кэлбиттэр. Ийэ эрэйдээх оҕотун итиччэ ыраах ыытыахтара диэн түһээн да баттаппатаҕа буолаахтыа.

Ити курдук эмиэ, Сергачскай педагогическай училищены бүтэрбит эдэркээн нуучча кыргыттара Ньурбаҕа кэлэн тыаларынан тарҕанан үлэлээбиттэрин, саха уолаттарыгар эргэ тахсан, оҕо-уруу тэнитэн олохсуйбуттарын билэн, олор тустарынан кэпсээн, көрсүһүү киэһэтин тэрийэн, Ньурбам дьонугар билиһиннэрэн турардаахпын.

Биир оннук эдэркээн нуучча кыыhа, Ньурба оройуонун балыыһатыгар женскай консультацияҕа акушерканнан анаммыт. Ол Григорьева Юлия Сергеевна этэ. Эдэр, эрчимнээх, сытыы-хотуу исписийэлиис кэлбит диэн тута билэннэр, ханна үлэһит тиийбэт, ыарахан сиригэр ыытан, үлэлэтэн испиттэр. 1949 сыл бэс ыйыгар билиилээх-көрүүлээх кыыһы Араҥастаах медпунугар сэбиэдиссэйинэн аныыллар, онтон үлэһит суоҕунан, 1949 сыл балаҕан ыйыгар тубсанаторийга рентгентехнигынан үлэлэтэ ыыталлар, салгыы 1950 сыллаахха алтынньы ыйга оройуоннааҕы балыыһаҕа операционнай сиэстэрэннэн үлэлэтэллэр. 1951 сыллаахха алтынньы ыйга Аканатааҕы ФАП сэбиэдиссэйинэн ыыталлар. Үлэһит тийбэккэ, 1952 сыл бэс ыйыгар Марха участковай балыыһатыгар медицинскэй сиэстэрэннэн үлэлэтэллэр. Ити сыл Марха балыыһатыгар сопхуоһунан үлэлии сылдьар Сататтан төрүттээх Григорьев Николай Андреевичтыын көрсөн, сөбүлэһэн ыал буолаллар. 1953 сыл балаҕан ыйыгар аны, Малдьаҕар нэһилиэгэр ФАП сэбиэдиссэйинэн анааннар, кэргэнинээн иккиэн онно көһөн бараллар. Малдьаҕарга олорон икки кыыс оҕолоноллор. 1955 сыллаахха улахан кыыс Людмила, 1956 ссыллаахха кыра кыыс Ольга төрүүллэр. 1957 сыллаахха атырдьах ыйыгар төптөрү Аканатааҕы ФАП сэбиэдиссэйинэн аныыллар, онтон 1958 с. I-Хаҥаласка ФАП сэбиэдиссэйинэн үлэлэтэ ыыталлар. Хаҥаласка кэлэн икки уол оҕолоноллор. 1960 сыллаахха улахан уол Василий, 1965 сыллаахха кыра уол Александр төрүүллэр. Хаҥалас балыыһатыгар сэбиэдиссэйинэн, тубфельдшерынан, кэлин сиэстэрэннэн үлэлээбитэ. Ити курдук Юлия Сергеевна үтүө суобастаахтык үлэлээн, 1988 сыл балаҕан ыйыгар бочуоттаах сынньалаҥҥа тахсыбыта.

Николай Андреевичтыын кылгас эрээри олус чаҕылхай олоҕу дьоллоохтук олорбуттара. Дьылҕа хаан ыйааҕынан кэргэнэ 1971 сыллаахха эдэр сааһыгар, 45-р эрэ, ыалдьан олохтон туоруур. Юлия Сергеевна түөрт оҕолоох огдообо хаалан, соҕотоҕун оҕолорун иитэлээн, атахтарыгар туруортаан, киһи-хара оҥортообута. Өрүү үөрэ-көтө сылдьар, үлэтигэр олус бэриниилээх, дьоҥҥо-сэргэҕэ аламаҕай сыһыаннаах буолара. Түүннэри-күнүстэри дэриэбинэҕэ ким эмэ ыалдьан, ыҥырдаллар эрэ, аккаастаммакка, түүн ортото, утуйа да сыттар, олус сэргэх буолара, валетка суумкатын туппутунан сүүрүү-хаамыы былаастаах, хайдахтаах да тымныыны, куйааһы аахсыбакка, тиийэн кэлэн үөрдэрэ. Оҕо да, улахан да киһи буоллун, түүннэри олорон, кыраадыһа түһэрин кэтэһэн, чахчы ама буоллаҕына биирдэ дьиэтигэр барара.

Элбэх оҕолоох ыал улахан оҕолоро буоламмыт, убайбынаан дэриэбинэ биир уһугуттан биир уһугар бырааттарбыт, балыстарбыт ыарыйдаллар эрэ, түүннэри төһөлөөх сүүрбүппүт буолуой. Ол тухары биирдэ да аккаастаабатаҕа, төһөлөөх дьону абыраабытын ааҕан сиппэккин. Юлия Сергеевна улахаҥҥа, оҕолорго дьикти, ураты истиҥ сыһыаннаах буолара. Ольгалыын бииргэ үөрэнэр буолан элбэхтик ып-ыраас, сылаас тыыннаах дьиэлэригэр сылдьарбын үчүгэйдик өйдүүбүн. Сымнаҕастык көрүллэр сиригэр оҕо тардыһар дииллэр. Ыалга мээнэ сылдьарбын сөбүлээбэппин эрээри, истиҥ, иһирэх сыһыаннаах дьоннордоох буолан эбитэ буолуо уонна Ольга аҕата Николай Андреевич ийэбин “Биһиги Саталар» — диэн аймаҕыргыырын иһин эбитэ дуу, сөбүлээн биирдэ эмэ сылдьарым. Ольга эһэтэ Боттотуу оҕонньор, биир тиэргэҥҥэ, кыра дьиэҕэ кэргэнинээн Степанидалыын уонна Вера Николаевна диэн учуутал кыыһынаан олорбуттара. «Оо, бу мин балтым» — диэн оҕонньор көрдөр эрэ үөрэ түhэрэ, төбөбүттэн имэрийэн ылара.

Оҕом алта ыйдааҕар тыына хаайтаран балыыһаҕа киирбиппит. «Оҕоҥ бүттэ, бараахтаата» диэн быраас уонна билсэр аккаастаабыттарын, Юлия Сергеевна көҕөрөн хаалбыт оҕону хаба тардан ылан, айаҕын хаһан мунньуллубут хойуу силин хостоон, хотуолатан тыын киллэрэн өрүһүйбүттээх. Ити билигин эттэххэ дөбөҥ. Төрөппүт оҕотун сүтэрэн эрэриттэн аймаммыт ийэҕэ, оҕотугар тыын киллэрбитигэр, оо, Үөрбүппүөн!!! Киһи сатаан тылынан ылбычча эппэт дьоллоох түгэнэ эбит этэ. Бу күн тэҥэ “аанньал” курдук киһини, оҕоҥ улаатан истэҕин аайы махтана саныырыҥ үгүс буолара.
Итиччэ ыраах сиртэн икки эрэ сылга дуогабардаһан үлэлии кэлэн баран, дьиҥнээх тапталын манна көрсөн, дьиэ-уот тэринэн, оҕо-уруу тэнитэн, Хаҥалаһы иккис дойду оҥостон уу сахалыы саҥаран Юлия Сергеевна дьоһун олоҕу олорбута. Сыралаах үлэтэ сыаналанан, үлэ бэтэрээнэ мэтээлинэн, Коммунистическай үлэ ударнига бэлиэннэн, доруобуйа харыстабылын туйгуна бэлиэннэн, Саха сирин Верховнай Сэбиэтин Президиумун бочуотунай грамоталарынан наҕараадаламмыта. Хаҥалас сэбиэтин депутатынан хас да төгүл талыллыбыта элбэҕи кэрэһэлиир.

1994 сыллаахха ыарахан ыарыыттан олохтон туораабыта. Дьоҥҥо үтүөнү оҥордоххуна уон оччоннон эргиллэр дииллэринии кини олоҕун билигин икки оҕото, уон сиэн, уон тоҕус хос сиэн, икки хос-хос сиэн салҕыыллар, үйэтитэллэр. Юлия Сергеевна аймахтара, оҕолоро уонна сиэннэрэ билигин Краснодар, Рязань, Москва, Новосибирскай, Дьокуускай, Ньурба куораттарыгар олороллор, биир бырааттара Вятскай Полянаҕа дьонун дьиэтигэр олорор, бары бэйэ-бэйэлэрин кытта ыкса билсэллэр, сылдьыһаллар. Ити курдук үтүөнү кэрэһэлээн, дьоһуннаах олохторун салҕаан тэнийэ, кэҥии туруҥ диэн баҕа санаам бастыҥын аныыбын Валентина Сартаева-Васильева.

Бэчээккэ бэлэмнээтэ Валентина Сартаева-Васильева – Саха сиринээҕи эригийиэн “үрүҥ көмүс” доброволецтарын «Дууһабытынан эдэрбит» киинин салайааччыта,

 

Автор: А.Павлова, 8 а кылаас үөрэнээччитэ.