Готовцев Николай Сергеевич

Мой прадед Готовцев Николай Сергеевич, родился 1930 году в Усть-Алданском улусе. Родители Готовцев Сергей Ефимович и Готовцева Екатерина Семеновна, работали всю тяжелую работу колхоза, были верными и трудолюбивыми работниками колхоза «Кыьыл Танда». Мой прадед в школу пошел в 1938 году, учился 3 класса. С 1943 года начал работать в колхозе вместе с взрослыми, начал работу от наружных работ потом дали постоянную работу. Его мама поехала работать дояркой в Намский улус. Они с сестрой остались жить в интернате. Когда все взрослые мужчины ушли на фронт, мальчики работали все, заменяя взрослых: пахали землю, на сенокосе помогали…работа была все руками и очень тяжелой. В те времена много стариков умирали с голода, из-за этого не хватало работников. Осенью 1943 года моего прадеда не взяли в интернат, и он начал встречать самые тяжелые работы: заготовка дров, пила и топор были тупые и из-за этого уставали и было тяжело.

Зимой в холод ежедневно без выходных возил дрова на якутских быках. Прадед пишет в своих воспоминаниях, что несколько людей смогли работать всю работу и тем самым сохранили и держали весь колхоз.

Спасибо прадеду за Победу!

Авторы: Н.Эверстова ученица 2 класса, Д.Эверстова ученица 6в класса.

 

Воспоминания Д.Готовцева, ученика 5 класса

Тереппуттэрим  Готовцев Сергей Ефимович уонна Готовцева Екатерина Семеновна.

Мин Ийэлээх А5ам саастарын тухары от-мас, суеьу улэтинэн колхозка бастакы ыстахаанабыстар «Кыьыл Танда» холкуоьун теьуу дьоно этилэр.

Ийэм бастын доярка, араас мунньахтарга сылдьара, Со5уруу дойдуга куулэйдии барарга ананан баран сэрии буолан барбакка хаалбыта.

Мин 1938 сыл уерэнэ киирбитим, 3 эрэ кылааьы бутэрбитим. 1943 сылтан холкозка улэлэьэн барбытым. Наар фермага  тас улэттэн са5алаан бастайааннай улэьит буолбутум.

Ийэм Намна кеьен доярканан барбыта, мин а5аспынаан интирнээккэ хаалбыппыт, а5абыт 1941 сыллааххаелбутэ. А5аьым саас муус-устар бутэьигэр интирнээккэ елбутэ. Интирнээт ампаарыгар ер сытыарбыттара онтон Охонооьой о5онньор кимниин эрэ кемпуттэрэ туох да хоруоба суох.

Ийэм Намтан кэлбитэ кыыьын аьыйан ытааьын бе5е, илдьэ барбаккабын диэн этэрэ.

Эдэр дьон бары сэриигэ барбыттарын кэннэ биьи сир тиэрэн улэ арааьын керсубутунэн барбыппыт. Дьонно нуорма керуллубэт эбитэ дуудьон хоргуйан елуутэ тахсыбыта, улэьит о5онньотторбут суолга охтон елеллере ол аайы улэьит суох буолан испитэ, ас суо5уттан тэптэрэн ыалдьан елеллере.

1943сыл саас улэьит киьи суо5уттан о5олору мунньан итии аьылык тэрийэн арыый сэниэ ыламмыт сайынны араас улэлэргэ улэлээбитинэн барбыппыт. 1943 сыл куьун интирнээккэ ылбаккалар онтон ыла улэ ыараханынкерсубутум, сааскы саьаан, мас кэрдиитэ, мас эрбээьинэ барыта хоппот сугэ эрбии сэниэбин эьэрэ.

Арыый улаатан иьэн кыьынын от тиэйиитэ ферма5а, саха о5уьунан маьа буппэт улэ кун аайы буолар. Оччолорго да5аны биир эмэ сугунулэлээбэт дьону ханна эмэ мас улэтигэр атын да сиргэ улэ5э, атын киьитэ ыытын диэн сорудах кэлэр быьыылаа5а оннукка ыыта сатыыллара, улэ5эбарытыгар улгум дьону барыаххын да ба5ардаргын ыыппаттар.

Уерэммэтэх о5олор сэрии да кэмигэр онтон улаатан да иьэн биир еребулэ суох, улэ ыараханын колхоьу,оло5у  а5ыйах дьон биьиги тутан кэлбиппит диирбит олох кырдьыктаах диэн этэбин. Уерэммиттэр кэм биьиги курдук наьаа сорохтор сайынын да улэлээбэт этилэр.

«Кыьыл Танда» колхозка Ефимов диэн анар харахтаах киьи бирисидээтэл хантан эрэ кэлэн улэлээн, наьаа кытаанах киьи этэ, уерэ5э да кыра быьылаа5а, кими да кэлии буолан аьыммат о5онньор, кутуйах ордуутун булбут о5оттон тутан ылан ытатан ылар этэ.

Ферма5а кыьын аайы угуьунан от тиэйэн, оттук маьы булан чааьынай дьухаах олорор анардас дьахталлар отторун син биир керергер тиийэ5ин, кинилэртэн туохтарын ылыаххыный.

Биир кыьын урэх баьыгар «Моору» диэн Туулээх быыьыгар сылгы аьатан кыстаабытым,чугаьынан ыал суох хонук сиргэр ыраах ыалга хонон сылдьа5ын. Сэрии да кэнниттэн от ууммэт сайыннара буолаллара.

Биир сайын от ууммэккэ Кэбээйигэ баран оттообуппут, кэбээйилэр ыраах уьук сирдэрин биэрэллэр быьыылаах, эьэ бере дойдутугар, бутуннуу сирэ уота наьаа куьа5ан, уу – хаар дойдуга оттоон эрй бе5енен, биирдии атах танастаах баран онтубут алдьанан уксун атах сыгынньа5ын, атахпыт бааьырыар диэри, ото уьуна оттуурга да кытаанах этэ. Атласов диэн о5онньорбутиьинэн ыалдьан елбутэ, чугаьынан балыаьа суох, онон ыалдьыбыт киьи ереьуллубэт. Кэлэрбит са5ана хотон туттубут онно Оппуруоска, Елеене, тас улэьит, от тиэйээччи, субай суеьунэн  Кэбээйиттэн оттоон бутэн кэлэргэ бэлэмнэн олорбуппут, биригэдиирбит Кривошапкин Дмитрий Николаевич кэлбитэ, кэлэн Ийэм елбутун туьунан эппитэ онон эн манна от тиэйээччинэн хаалыан дуо диэбитинсебулэммэтэ5им дойдубар барабын диэбитим.

Дойдубар кэлэммин анардас эмээхситтэргэ энэрдэьэн, кинилэр отторун –мастарын кереммун уонна мин танаспын-саппын эмиэ керденер буолла5ым. Наар ферма5а тиэйээччинэн сылдьыбытым.

Сааскыттан от  таьыытын, саппаас саас сииллэрин таьан бэлэмнээн баран мас кэрдиитигэр, оскуола оттук маьын таьан саьааннаан биэрэ5ин, онтон салгыы ыьыы улэтэ, сиилэскэ киириэххэр диэри сайылык бутэйин оноробут. Онтон бэс-ыйын эргэтиттэн сиилэскэ улэлиигин, оччотоо5у ферма аайы 2лии 3туу сиилэс умуьахтарын толоронметр халыннаах урдугэр буору кута5ын ол умуьахтар ытыыстаах 3туу метра дириннээх 4-5 метр квадрат буолаллар, куьун ону хостоон сиэтэ5ин, туохтаа5ар да астынан аьыыллар суеьулэр, сыта ыраахтан кэлэр наьаа астыйар.

Сайынны оттооьун техника суо5ар наар илии кууьунэн оттонор. Сиэмэ ууннэ5инэ хомуйуу, кыьынын о5уьунан балатыынка5а, улэлээьин, сааьын ол сиэмэни тилийиэргэ илиинэн эрийэн ыраастааьын барыта тубук, оччолорго канбайын суох этэ, кэлин буланнар сиэмэ хомуйуутугар эрэй чэпчээбитэ. О5уьунан куьун саас сир тиэриитэ буппэт улэ.

Кыьынын от ыраах сирдэргэ оттонор балтараа, икки кестеех сиртэн 4 о5унунан кыьынны тымныыга тиэйэгин, туун туран о5устарбын хотонтон таьааран аьата5ын онтон бэйэм аьаан бараммын угустарбын сыар5а5а келуйэн сыар5аларга холботолоон 4-5 чаастан айанныыгын халлаан сырдыыта тиийэн туерт-сыар5а5а, сыар5а быьа5астыытын дьаарыстаан тиэйэ5ин, тиэйэн бутэн бараммын хоонньубар уктан кэлбит лэппиэскэбин сиибин, онтон угустарбын суолга киллэрэн баран айанныыбын, бэйэм уксун сатыылыыбын, тонобун да5аны. Кулун тутар ыйга от барыта тиэллэн бутуехтээх онтон о5устар аьылыкка сынньана туьуехтээхтэр, онтон мас улэтиттэн са5алаан сааскы сайыццы улэлэргэ угустар келуургэ бараллар. Сорох саас наьаа тибии буолар хас кун аайы суол тыыра5ын о5устар тыстара быстар хаан суурэ сылдьар буолар. 60-70 сыллартан тракторынан сыар5а5а тиэйэр буолбуппут, сыар5а5а да тиэйэр улэлээх, элбэх оту тиэйэ5ин. Кэнники вилка сыар5а уедуйбутэ онтон ыла илииннэн тиэйии суох буолбута. Танда5а хотон тутуллуо5уттан икки сыл убуьуна от тиэйбитим, онтон кэнники наар тас улэтигэр а5ыс доярка5а от киллэрэн куну быьа о5уьунан уу баьабын, оьохторун маьын булан мастаан оттобун оннук улэлээн дохуот арыы, эт ыла5ын соро5ор авансанан сиэтэхпинэ ыларыцда суох буолар. Дохуот баар буолла5ына атыылаан чэй, табах буолар.Сиэмэ ууннэ5инэ суоруна5а тардан аьыыгын. Сибиряков Максим Николаевич кэлиэ5иттэн олох атын буолбута харчы уллэстэн ыаллар дьиэ туттан аьаан-тацнан.

Сибиряков тутуу бе5е тутуллан сайылыктарга дьиэ бе5ену, титииктэри туттаран, техника бе5ену булан куеллэри оцотторон, суеьуборуодатын тупсаран, уут бе5е ыанан сорох дояркалар аатыран, уопсайынан иэс бе5е сотуллан холхуоьу совхоз оцотторон онтон да атын улэни ыыппыта дьон махталын ылбыта. Улэ барара дьон санаатын кетехпутэ. Ер кэмцэ улэлээбитэ буоллар Г.Егоров совхоз сайдыа этэ. Кини барбытын кэннэ элбэх дириэктэр олорбута да Сибиряков бэлэмигэр олорбуттара диэххэ сеп. Кэлин ыччаттар улаатан улэьит син элбээбитэ.

Ол да кэмцэ сэниир дьоннордоох буолаллара теье да улэлээбиппит иьин сыаналаммат буоларбыт, холкуоска да совхозка тууннэри-куннэри мин курдук улэлиир дьоннорун чиэстиир кэмнэригэр умнар курдук тутталлара онтон хомойор эрэ буоларбыт, бэйэлэрэ тардар дьоннорун, эбэтэр аймах дьоннорун куруук чиэстээн тахсаллара. Ол да буоллар саца дьон уларыйбыт кэмнэригэр пенсия5а тахсан онно улэлээбитим туьунан ахтан, чиэстээн доярка кунугэр уерэн санаам кете5уллэн ессе да уьуннук улэлээбит киьи диэбитим, пенсия кэнниттэн ус-туерт сыл улэлээбитим, да кэлин улэиир кыах суох этэ. Ыарытыйар да буолбутум таах хотон харабыла, бааьына керер эрэ этим.

Бэйэбэр 10% оттуур этим, биэс сыар5аны эбэтэр уон сыар5аны оттоотоххо биир сыар5аны биэрэллэр, онтон ордугун биир ынах сыл тахсарын атыылаьан ыла5ын. Онтон ордугун тутан ылаллар. Онон теье элбэх суеьуну иитиэххиний ынахтаах ньирэй эрэ буолар. Олох уларыйан биьи тууннэри улэлээн муспут баайбытын ыьан суеьу, сылгы, тутуулар, техникэлэри ыьан ким таптыырынан дьаьайан бутэрдилэр, ким дьаьаллаах кэлин кэлии дьон байдылар.

Биьиэхэ кырдьа5астарыгар сайын тереебут ньирэйдэрин биэрбиттэрэ, елутэлээн хаалбыттара, убаьа биэрбиттэрэ эмиэ кыратын кете5ун. Сааспыт тухары муспут хара келеьуммут тумугэ онон бутэр ол баайдарын ылбатаххытына аны хаьан да ылбаккыт диэн суон куоластарынанхаьыытаан кэбиьэллэр.

Ол биьи ону утарар уерэ5э суох дьон ханна уцсуехпутуй, ким суеьуттэн туьанаары бааьынай буолбута буолан эдэр ыаллар, дьоннор суеьу бе5ену          уончалыы суеьунэн ол бааьынайга уонна ер сылдьыбаттар уурайан хаалаллар. Биьи бааьынай буолар кыахпыт суох кырдьан кыайбат, улэтин кыайар дьон эрэ ылар курдуктара. Билигин пенсиябытынан олоро сатыыбыт туох улэбитин кыайбат буолан наар онно телуубут.мас кеме баар да5аны бирисиэби кыайбат онон эбилик эрэ буолар. Ол да буоллар хамсыырбыт тухары олоро сатыыбыт, олохпут сыанабыт ыараан от-мас улэтэ кыаллыа суох, онон инникини хайдах буоларын сыаналаабакка олоробут. Инники еттугэр о5олорбут ыраах да буоллаллар кереллере ду, олох ыараан бэйэлэрэ кыьал5алаах курдуктар, бэйэлэрэ кеме ылыах курдуктар хамнас кэлбэтэ эрэйдиир. Онон инникигэ куьа5аны ейдеебекке олоро сатыыбыт Николай Сергеевич.