Гаврильева (Соловьева) Феодосия Ивановна (1920 г.р.)

Биһиги эбээбит, Гаврильева Феодосия Ивановна (Соловьёва) 1920 сыллаахха, муус устар 15 күнүгэр Мэҥэ-Хаҥалас оройуонун Бырама нэһилиэгэр Иван Владимирович Соловьёв дьиэ кэргэнигэр иккис оҕонон төрөөбүтэ.

Феодосия алта саастааҕар дьоно Амма улууһун иккис Чакыр нэһилиэгэр көһөн кэлбиттэр. Отутус сыллар кэннилэриттэн эбээбит эдэркээн сылдьан Константин Ефремовтыын холбоһон, ыал буолан, биир кыыс оҕоломмуттара. Кэргэнэ Константин эдэр сааһыгар уһун ыарахан ыарыыттан олохтон туораан эбээбит огдообо хаалбыт. 1942 сыллаахха биһиги эһээбитин Иннокентий Яковлевич Гаврильевы көрсөн ыал буолбуттара.

Аҕа дойду сэриитин саҕаланыытыгар дойду үрдүнэн сут дьыла туран ыарахан кэмнэр саҕаламмыттара. Элбэх оҕо, кырдьаҕастар хоргуйан, сутаан олохтон туораабыттара. Оччолорго эбээбит  Сөдүөччүйэ Чакыр нэһилиэгин Ленин аатынан колхуоска ыанньыксытынан, сүөһү көрөөччүнэн үлэлээбитэ. Ыабыт үүттэринэн арыы онорон, эттэрин туттаран, барытын кыайыы туһугар фроҥҥа ыыталлара. Сүөһү сутаан көнньүнэн да өлөр түбэлтэтигэр этин улэһиттэргэ туҥэппэккэ, көрдөрөн туран уматаллар эбит.   Сут дьылга бурдук, от үүммэккэ колхуостаахтар сүөһүлэрин тыыннаах хаалларар туһуттан үрэхтэргэ үүрэн таһааран кыстаталлара, көрөллөрө-харайаллара. Колхуоска күүстээх эр киһи илиитэ тиийбэтэ, ыанньыксыттар бэйэлэрэ дулҕаны кэрдэн, муус үрдүнэн хомуһу охсон сүөһүлэрин аһаталлара. Оччотооҕу байыаннай кэм ыйааҕынан биир да сүөһүнү  сүтэрэр кытаанах миэрэҕэ тардыллаллара диэн эбээбит, эһээбит кэпсииллэрэ.

Сэрии ыар кэмнэригэр эбээлээх, эһэм доруобуйалара сатарыйан, үстэ оҕоломмуттара кыраларыгар ыалдьан өлөөхтөөбүттэр. 1950 сыллаахха мин ийэм төрөөбүтүгэр, «абааһыттан» күрэтэн  саах баһар күрдьэҕинэн түннүгүнэн дьиэҕэ киллэрбиттэр диэн кэпсииллэрэ. Эбээлээх эһээбит этэннэ үс кыыс, биир уол оҕоломмуттара.

Аҕа дойду сэриитин кэнниттэн  эбээбит Сөдүөччүйэ бочуоттаах сынньалаҥҥа тахсара биир сыл хаалбытын кэннэ улаханнык ыалдьан ыанньыксыттаан бүппүтэ. Ол кэнниттэн оҕо саадыгар асчытынан уонна таҥас сууйааччынан уһуннук үтүө суобастаахтык үлэлээбитэ.  Кэлин сааһыран ыарахан үлэни кыайбат буолан детсадтан уурайбыта, ол да буоллар таах олорботоҕо. Дьиэтигэр олорон «Амма» сопхуос Чакырдааҕы отделениетыгар ынахтары баайар быа  өрөрө, брикет оҥороро, үтүлүк тигэрэ, сайын отчуттар биригээдэлэригэр асчыттыыра уонна ону таһынан сүөһү турар хотонноругар харабыллыыра.

Биһиги эбээбит Феодосия Ивановна Аҕа дойду сэриитин кэмигэр килбиэннээх үлэтин иһин мэтээллээх, үлэ бэтэрээнэ, араас үбүлүөйдээх мэтээллэрдээх, элбэх хайҕал суруктардаах.

Билигин даҕаны биһиги эбээбитин билэр дьон көнө майгытын, аһыныгас сүрэҕин, барыны сатыыр, мындыр толкуйдааҕын  үтүө тылларынан ахталлар. Асчытын, уран тарбахтаах иистэнньэҥин этэ да барбаккын. Эбээбит Сөдүөччүйэ тыс имитэн, дьоҥҥо-сэргэҕэ ичигэс этэрбэс тигэрэ, ыҥырыыга сылдьар оһохчут бэрдэ этэ. Кини курдук минньигэс килиэптээх, бука, оччоҕо суох этэ, оннооҕор нууччалар тутуу биригээдэлэрэ килиэп буһартаран махтанар буолаллара. Төһөлөөх элбэх кэлии дьону бастакы кэлбит кэмнэригэр, оннуларын булуохтарыгар диэри күүс-көмө буолбута буолуой…

Биһиги тапталлаах эбээбит Сөдүөччүйэ, эһээбит Лэгэнтэй сэрии ыар сылларыгар килбиэннээхтик үлэлээн,  бүттүүн норуоту кытта Улуу кыайыыны уһансыбыттарынан киэн туттабыт. Кинилэр Амма улууһун иккис Чакырыттан харыс да сиргэ халбарыйбакка дьоһуннук олорон ааспыт олохторо өйбүтүгэр өрүү хаалыаҕа, дойдуга, дьоҥҥо-сэргэҕэ, үлэҕэ бэриниилээх сыһыаннара үтүө  холобур буолуоҕа!

 

 

Авторы: Н.А.Лукина, Е.И.Гаврильева Евдокия Иннокентьевна