Федорова Ксения Николаевна  (30.09.1930-10.05.2023)

 

Фёдорова Ксения Николаевна Ньурба оройуонун саамай кырдьаҕас нэһилиэгин Дьаарханыттан төрүттээх. Герой ийэ, тыыл бэтэрээнэ, нэһилиэк киэн туттар кырдьаҕаһа этэ. Олохтоох самодеятельность көхтөөх кыттааччытынан биллэрэ. Эбээлэр кулууптарын биир тутаах чилиэнэ буолара. Теhе да бочуоттаах сынньалаҥҥа олордор, нэhилиэк общественнай олоҕор мэлдьи кыттыыны ылара. 11 оҕо ийэтэ, 33 сиэн, 40 хос сиэн тапталлаах эбээтэ. Дьаархан нэһилиэгин бочуоттаах гражданина. Ньурба оройуонун бастыҥ ыалларын Бочуотунай кинигэтигэр, Саха сирин бастыҥ ыалларын Кыһыл көмүс кинигэтигэр кэргэнин Иннокентий Петровичтыын киллэриллибиттэрэ.

Ксения Николаевна балаҕан ыйын 30 күнүгэр 1930 сыллаахха Дьаархан нэһилиэгин биир саамай кэрэ миэстэтигэр Чараҥнаахха күн сирин көрбүтэ. Ийэлээх аҕата Анна Алексеевна, Николай Иванович Ивановтар. Уонтан тахса оҕоломмуттарыттан 2 уолу кытта 5 кыыс тыыннаах хаалбыттар. Ийэтэ Анна Алексеевна дьон – сэргэ улаханнык убаастыыр, оччотооҕу саха дьахтарыгар чахчы өйдөөх, киэҥ көрүүлээх – истиилээх эбит. Аҕата Николай Иванович нэиһлиэк кинээһинэн, чаччыынанан талылла сылдьыбыт. Орто ыал ахсаанынан кыһалҕаҕа кыһарыйтарбакка олорбуттар. Аччык дьылларга бэрт элбэх дьон үрүҥ тыынын өрүһүйбүттэринэн биллэллэр. Дьон – сэргэ олох хойукка дылы дьиэлэригэр – уоттарыгар кэлэн махтанан бараллара.

Ксения Николаевна 1937 сыллаахха Дьаархан түөрт кылаастаах оскуолатыгар киирэр. Үөрэппит учууталлара Михаил Афанасьевич Афанасьев, Мария Семёновна Иванова уонна да атыттар билиигэ баҕалаах, сытыы – хотуу, туйгуннук үөрэнэр кыыһы атыттартан лаппа чорботоллоро. Дьаархан оскуолатын бүтэрэригэр сэрии ыар сыллара саҕаланаллар. Өҥөлдьө – Марха оскуолаларынан үөрэнэ сатаан баран сатаммакка 5 кылааһы бүтэрэн баран уурайар.

Сэрии ыарахан сылларыгар, ити кэм бары оҕолорун курдук, кини эмиэ улахан дьону кытта тэбис – тэҥҥэ улуу кыайыыны уһансар.

Ксения Николаевна үлэтин остуоруйата букатын кыра эрдэҕиттэн саҕаламмыта. Соҕотох улахан убайа Дмитрий Николаевич колхуос бэрэссэдээтэлэ, биригэдьиирэ буолан бырааттарын, балыстарын сэргэ үлэлэтэр эбит. Инньэ гынан, үөрэх быыһыгар саас бааһынаҕа ноһуом киллэриитэ, хорутууга оҕус сиэтиитэ, бурдук ыһыыта, от охсуута, мунньуута кинилэрэ суох ааспат эбит.

Убайдара Миитэрэй сэрии саҕаланыытыгар бастакы хомуурга ыҥырыллан баран, 1943 сыллаахха сураҕа суох сүппүтүн туһунан хара суруга кэлэр. Саҥастара Өлөксөөндүрэ убайдара сэриигэ барыан эрэ аҕай иннинэ төрөөн баран сыыстаран өлбүт. Инньэ гынан 3 тулаайах хаалбыт оҕо кинилэр көрүүлэригэр хаалбыт.

Арыый улаатан баран колхуоска уоппутчутунан, арыыһытынан үлэлээбит. Үтүө суобастаахтык үлэлиирэ хайҕалга сылдьар.

1947 сыллаахха олоҕун аргыhын Иннокентий Петрович Фёдоровы көрсөн ыал буолаллар. 11 оҕону көрөн – харайан улаатыннараллар.

Оҕону иитиигэ бэйэлэрэ туспа көрүүлээхтэр. Бастатан туран, үлэ суолтатын үрдүк таһымҥа туталлар. Эр киһи уол оҕону иитиигэ сүүн оруолу ыларын олох умнубаттар. Сахалыы сиэр – туом, үгэс иитии биир сүрүн, дьоһун хайысхата буоларын бигэтик өйдүүллэр. Фёдоровтар дьиэ кэргэннэригэр аҕа культа, төрөөбүт төрүт омукпут культурата үрдүктүк сыаналанар.

 

 

 

Автор: Васильева П., Семенова К, Семенова Л., ученицы 9 класса