Филиппов Иван Яковлевич (1908 г.р.)

 

Филиппов Иван Яковлевич 1908 года рождения — ветеран тыла и труда, ударник социалистического труда.

Биһиги эһээбит Филиппов Иван Яковлевич 1908 сыллаахха Горнай улууhун Мытаах нэhилиэгин Боругар төрөөбүтэ, онно улааппыт.

Улуу Өктөөп өрөбөлүүссүйэтин кэнниттэн гражданскай сэрии Бору эмиэ хабан ааспыта. Эһээбит кэпсииринэн үөс сиртэн куотан иһэр үрүҥнэр Борго кыстаан олорбуттар. Кинилэри эккирэтэн Иван Яковлевич Строд хамандыырдаах кыһыл этэрээтэ иһэрин истэн олохтоохтору атын сиргэ Алын Үөчэргэ Хандааҕа көһөртөөн кэбиспиттэр. Ол саҕана Борго уонча дьиэ баара, ол дьиэлэри ыал балбааҕын таһан аҕалан уонна кууллаах бурдугу тула уурталаан бөҕөргөтүнэллэр эбит этэ, кэнники ол сиэмэ бурдуктара барыта Стродка хаалбыта, бэйэлэрэ куоппуттара. Олохтоохтор И.Я.Строд этэрээтэ кэлбитигэр дьиэннэн-уотунан, отунан-маһынан хааччыйаллар этэ. Дьэ итинник дьалхааннаах 20-с сылларга оҕо сааһа ааспыта.

1930 сыллаахха сири оҥоруу табаарыстыбата (ТОЗ) саҥа тэриллэригэр биригэдьииринэн ананан үлэлиир, ол кэнниттэн 1932 сыллаахха ааҕар-суоттуур диэннэр Маалтааны Тоҥуулааҕар ликбезкэ учууталынан анаан ыыппыттар. Үлэлии сырыттаҕына оспа диэн сүрдээх сыстыганнаах ыарыы туран, ыал ыалынан эстэн киһи бөҕө өлбүт, кинилиин бииргэ ликбезкэ учууталлыы сылдьыбыт эдэр баҕайы учуутал кыыс эмиэ ыарыыга хаптаран өлөн хаалаахтаабытыгар эһээбитин дойдугар куот диэбиттэр. Дойдутугар Үөчэргэ кэлбитигэр ыарыы турбут сириттэн кэлбиккин диэннэр аны тутан Бэрдьигэстээххэ аҕалан лөчүөк дьиэтигэр хаайбыттар. Харантыына бүппүтүн кэннэ доруобайгын диэн таһаарааттарын кытта вербовкаҕа түбэһэн Алдаҥҥа көмүскэ үлэлии баран хаалбыт. Алдантан төҥнөн кэлэн дойдутугар Борго эмиэ ТОЗ-ка биригэдьиирдии сырыттаҕына Верховнай совет быыбарыгар оройуоҥҥа ыҥыран ылан 1939 сыллаахха Кировскайга икки сыл кольцевиктаппыттар.

Онтон 1941 сыллаахха Хаахынайдаах лааппытыгар сэбиэдиссэйинэн ананан үлэлиир. Лааппыларын табаарын таба көлөннөн таһаллар, сэрии кэмигэр балык соҕотуопкатыгар биригээдэ тэриллэн Хаахынайдаах күөлүттэн өрүс балыгын муҥхалаан, мас буочукаларга тууһаан лааппыга туттараллара. Балыгы харайар икки улахан подвал баара, биирэ күөл арыытыгар, биирэ лааппы чугаһыгар, ону таһынан лааппы табаарын, бурдугун харайар улахан ыскылаат эмиэ баар этэ. Эhээбит Иван Яковлевич атыылыырын таһынан паай үбүн хомуйар, дьону паайга киллэртиир эбит, булчуттартан түүлээхтэрин тутар, оскуола оҕолоро сайыҥҥы каникулга бултаабыт моҕотойдорун, күтэрдэрин тириитин эмиэ лааппыга туттараллар эбит. Нэһилиэнньэ олохтоохторо оҕолорун оскуолаҕа тэрийэр таҥастарын-саптарын ылынаары отонноон эмиэ лааппыга туттараллара. Лааппытын былаанын Иван Яковлевич мэлдьи аһара толорор эбит, ону туоһулаан 1946 сыллаахха ахсынньы 12 күнүгэр Сталин мэтээлинэн наҕараадаламмыт, элбэх грамоталардаах этэ.
Эбээбитин Кононова Акулина Алексеевнаны көрсөн 1942 сыллаахха ыал буолбуттар. Хаахынайдаах эбэ барахсан быйаҥнаах сиригэр сүөһү ииттинэн, күөлүттэн куһу-хааһы, өрүс балыгын, собону, тыаттан туһахтаан куобаҕы, тииҥи бултаан аһынан тутайбакка бу дойдуга 5 оҕону төрөтөн 16 сыл олус дьоллоохтук олорбуттара. Хаахынайдаахха начаалынай оскуола, балыыһа, кулууп, библиотека баара. Оҕолор арыый улаатан, начаалынай оскуоланы бүтэрэн 1957 сыллаахха 2 оҕуһунан 5 оҕону илдьэ Бэрдьигэстээххэ көһөн кэлэллэр. Бэрдьигэстээххэ промартыал маҕаһыыныгар эһээбит продавецтыы сырыттаҕына Мытаахтан колхоз председателэ М.С.Данилов киирэ сылдьан дойдугар тахсан сылгыһыттыаҥ дуо диэбитин ылынан аны Мытаахха көһөллөр, бэйэтэ колхозка сылгыһытынан, кэргэнэ оскуолаҕа остуораһынан үлэлээбиттэрэ. Кэнники 2 сыл кольцевиктаабыта. 1960 сыллаахха саас игирэ кыргыттар Доралаах Вера төрөөбүттэрин кэннэ Бэрдьигэстээххэ көһөн кэлэллэр. Ол сыл күһүнүгэр Акулина Алексеевна сабыс саҥа тутуллубут этээстээх оскуолаҕа остуораһынан, онтон Иван Яковлевич бу оскуолаҕа кочегарынан үлэҕэ киирэллэр. Кэнники завхоһунан үлэлээбитэ. Иккиэн ити оскуолаҕа пенсияҕа тахсыахтарыгар диэри үтүө суобастаахтык, ханна да халбарыйбакка үлэлээбиттэрэ. Пенсияҕа тахсан баран эһээбит ДУ-га кочегардыы киирбитэ, бу тэрилтэҕэ үлэлии сылдьан коммунистическай үлэ ударнига аатын ылбыта уонна 72 сааһыгар уурайбыта. Эбээбит оскуолаттан пенсияҕа тахсан баран дьиэтин аттыгар турар 1 нүөмэрдээх оҕо уһуйааныгар тас остуораһынан сааһырыар диэри үлэлээбитэ.

Акулина Алексеевна уонна Иван Яковлевич 8 оҕону төрөтөн, үөрэттэрэн олох суолугар үктэннэрбиттэрэ, элбэх сиэн оҕону бүөбэйдэспиттэрэ. 62 сыл бииргэ олорон эһээбит 96 сааһыгар 2004 сыллаахха, эбээбит 85 сааһыгар 2008 сыллаахха орто дойду олоҕуттан арахсыбыттара. 8 оҕо, 15 сиэн, хос-хос сиэннэр кинилэртэн силис тардан олохторун салгыыллар.

Эбээлээх эһээ биһиэхэ үтүө холобур буолаллар, күндү дьоммутун олуһун таптыыбыт, ахтабыт, киэн туттабыт.

 

 

 

Автор: Хос сиэн С.Михайлова 1б кылаас үөрэнээччитэ,
(уола Е.И.Филиппов ахтыытынан сиэнэ С.В.Михайлова хомуйан оҥордо)