Евсюкова Мария Прокопьевна (1929 г.р.)

 

Мария Прокопьевна 1929 сыллаахха балаҕан ыйын 15 күнүгэр Ньурба оройуонун Куочай дэриэбинэтигэр холкуостаах дьиэ кэргэнигэр төрөөбүтэ. Ийэтэ Саввина-Евсюкова Пелагея Егоровна, аҕата Евсюков Прокопий Матвеевич, «тоҥ Матвей» уола эбит. Тоҥ Матвей соҕурууттан ссылкаҕа кэлбит нуучча киһитэ, ер сылларга саха о5олорун оскуола5а уерэппит. Мария Прокопьевналаах үс бииргэ төрөөбүт кыргыттар, кини үһүс оҕо. 1939 сыллаахха бастакы кылааска үөрэнэ киирбит. Ас-таҥас тиийбэт буолан кырыымчыктык олорбуттар. Оскуола5а итии аьылыгы аьыыр буоллахтарына о5олор сайын хайаан да5аны 10 кун холкуоска босхо улэлиэхтээх эбиттэр. О5олор колхозка илии -атах улэ5э сылдьаллара. Кырачаан Маша кыыс Дьиикимдэ диэн колхозка от улэтигэр кемелеьер эбит. Кини о5ус сиэтээччинэн сылдьыбыт. Хата о5уска кэйдэрбэтэ5им диэн уерэр. Уонна кыьынын ийэтэ сэриигэ сылдьар буойуттарга куобах туутуттэн утулук, бэргэьэ тигэригэр Маша кыыс эдьиийин кытта куобах тириитэ имитэллэрэ. Ол тикпит танастарын иьигэр байыастарга сурук суруйаллара уьу. Онно кинилэр кыайыы буолуо, биьиги эьиэхэ эрэнэбит, тыыннаах дойдугутугар эргиллэн кэлээрин, кэтэьэбит диэн суруйаллар эбит. Онтон дьонноро Ньурба5а кеьен киирбиттэрин кэннэ тэрилтэ5э курьерынан улэлээбит. Ол са5ана о5о 10 сааьын туолла да хайаан да улэлиэхтээх.

Алтыс кылааска үөрэнэ сырыттаҕына оскуола оҕолорун доруобуйаларын көрөр хамыыһыйа түмүгүнэн балыыһаҕа киллэрбиттэр. Балыыһаҕа өр сыппыт. Онон 1946 сыллаахха киэһээҥҥи оскуолаҕа салгыы үөрэммит. Бу сылтан ыла тэрилтэҕэ үлэлээбит. Бастаан райсоветка, онтон райкомҥа курьерынан үлэлээбит. Сытыы-хотуу кыыһы салайааччылар сөбүлүүллэр эбит. Төһө кыалларынан көмөлөһөллөр, сүбэлииллэр. Курьерынан үлэлии сырыттаҕына таайа машинкаҕа бэчээттииргэ үөрэппит. «Тоҕойуом, курьер үлэтэ куруук баар буолбат, онон машинкаҕа бэчээттииргэ үөрэн, үйэҥ тухары үлэлээх буолуоҥ,»-диэбит. Түргэнник уонна сыыһата суох бэчээттииргэ үөрэммит. Курьерынан 1950 сылга дылы, онтон ити сыл райсоюзка секретарь-машинистканан киирэн 1953 сылга дылы үлэлээбит.

Дьокуускай куоракка биир сыллаах бухгалтер курса баар, онно баран үөрэнэн кэл диэн сүбэлээбиттэр. Райсоюзтар таҥнар таҥаһын, самолет билиэтин уонна өссө туттарыгар диэн харчы биэрэн, тэрийэн Дьокуускай куоракка үөрэххэ ыыппыттар. Ситиһиилээхтик үөрэнэн бухгалтер курсун бүтэрэн, диплом ылан тапталлаах Ньурбатыгар кэлбитигэр, «Холбос» направлениятынан райсоюһугар бухгалтерынан ылбыттар. 1953 сыллаахха Иванов Игнатий Титович диэн эдэр уолу көрсөн, сотору ыал буолбуттар. 1955сылга Киирэп дэриэбинэтигэр көһөн тахсаллар. Онно Мария Прокопьевна Киирэп маҕаһыыныгар атыылааччынан үлэлиир.

1957 сыллаахха Игнатий Титович ветеринар үөрэҕэр үөрэнээри төттөрү Ньурбаҕа көһөн киирэллэр. Мария Прокопьевна 1957 сылтан 1961 сылга диэри Ньурбатаа5ы культура отделыгар бухгалтер көмөлөһөөччүтүнэн үлэлиир. Онтон Игнатий Титович үөрэҕэ бүппүтүн кэннэ Киирэпкэ көһөн тахсаллар. Онно Мария Прокопьевна холкуоска үүт сүүрдээччинэн үлэлиир.
1962 сыллаахха күһүн 4 оҕолоох (Ираида, Виталий, Борис, Евгений) улахан ыал Мархаҕа көһөн киирэллэр. Игнатий Титович ветеринарынан Марха холкуоска үлэлиир, Мария Прокопьевна бастаан Марха участковай балыыһатыгар бухгалтерынан, онтон 1965 сылтан Марха сельпотугар старшай счетоводунан 1975 сылга диэри үлэлээн баран бочуоттаах сынньалаҥҥа тахсыбыта. Мархаҕа киирбиттэрин кэннэө ессө 4 оҕо төрөөбүт: Александр, Лидия, Мария, Геннадий. Ыал ийэтэ биир да сыл өрөөн олорбокко үлэлиир. Оччолорго билиҥҥи курдук ийэлэр оҕо төрөөтөҕүнэ сылынан олорботтор, аҕыйах ый буолаат үлэлэригэр тахсаллара. Үлэлэрин быыһыгар кэлэн оҕолорун аһатан бараллара. Үксүн улахан оҕолор кыралары бүөбэйдииллэрэ. Сүөһүлээх-астаах, хаһаайыстыбалаах да буоллар барытын сөпкө дьаһанан, үлэлээн-хамсаан олорбуттар. Игнатий Титович биир бастыҥ, билиилээх ветеринарынан биллэр этэ. Күн сириттэн барыар диэри үлэлии сылдьыбыта. Аҕатын туйаҕын хатаран, кыра кыыс Маша дойдутугар ветеринарынан ситиһиилээхтик үлэлии сылдьар. Мария Прокопьевна кэнники Дьокуускай куоракка көһөн кэлэн бэйэтин дьиэтигэр сиэннэрин кытта олорор. Эбээлэрин кытта олорсон 6 сиэн үрдүк үөрэхтэннилэр. Сиэннэр эбээлэригэр махталлара муҥура суох улахан.

Мария Прокопьевна 8 оҕо амарах ийэтэ, элбэх сиэн, хос сиэн тапталлаах эбээтэ. Аҕыс оҕо бары үөрэхтээх, үлэлээх, кэргэннээх, оҕолордоох дьоннор. Сахабыт сирин араас муннуктарыгар олороллор. Өссө биир уол Евгений Санкт-Петербурга олорор.

Ираида-учуутал, Виталий-электромеханик, Борис-учуутал, Евгений-врач, Саша-инженер, Лида – учуутал, Маша-ветеринар, Гена-учуутал. Онон о5олор бары ийэлээх аҕаларыгар махталлара улахан!

 

 

 

Автор: Мария Прокопьевна о5олоро, сиэннэрэ.