Эверстов Дмитрий Алексеевич 1907с.т.

 

Мин киэн туттар хос эһээм Дмитрий Алексеевич Эверстов

Мин хос эһэм Эверстов Дмитрий Алексеевич 1907с. балаҕан ыйын 28 күнүгэр дьадаҥы саха ыалыгар Чурапчы улууһун Хоптоҕо нэһилиэгэр, Хоролдьу диэн алааска төрөөбүтэ. 11  сааһыгар аҕата 4 кылаастаах оскуолаҕа  киллэрбитэ. Дьиэтиттэн ыраах  үөрэнэрэ ыарахан да буоллар эһэм оскуолатын бүтэрбитэ.

1923 с. Эдэр ыччат оскуолатын чаҕылхайдык  үөрэнэн бүтэрбитэ. Ол кэнниттэн араас үлэлэргэ үлэлээн үтүө үлэһит аатын ылбыта, талааннаах салайааччы быһыытынан бэйэтин көрдөрбүтэ.

1929 с.  ыраах баар Мэлдьэхси нэһилиэгэр учууталынан, 1930-1931 сылларга Чурапчы оройуонун Хоптоҕо нэһилиэгин Дириҥ начальнай оскуолатын сэбиэдиссэйинэн ананан үлэлээбитэ. Сыл ахсын үөрэнэр оҕо ахсаана эбиллэн испитэ. Эһэм нэһилиэнньэ ортотугар оскуола, үөрэх, билии үүнэн эрэр көлүөнэ ыччат сайдыытыгар, олоххо киэҥ көрүүлээх, билиилээх дьон буола улааталларыгар улахан суолтатын туһунан үгүс кэпсэтиилэри, лексийэлэри оҥороро.

1932 с. эһэм ити түбүктээх, ситиһиилээх үлэтин иһин бириэмийэлэнэн,  Чурапчы үөрэҕириитин үлэһиттэрин састаабыгар делегатынан талыллан Саха АССР 10 сылын бэлиэтиир үөрүүлээх тэрээһинигэр кыттыыны ылбыта.

Дириҥ оскуолатыгар үлэлиир сылларыгар 5 кылааһы аспыта. Кулаактар дьиэлэрин-уоттарын туһанан элбэх тутууну ыыппыта. Ити эрчимнээх, таһаарыылаах үлэлэрин иһин оройуон үөрэҕириитин салаатыттан, Комсомол Комитеттан, ЯЦИКтан үгүстэ наҕараадаламмыта. 1934-1935 үөрэх дьылыгар күүскэ туруорсан типовой оскуола тутуутугар көҥүл ылбыта. Бу тутууга дьону түмэ тардар дьоҕурун, нэһилиэнньэҕэ үгүс агитацияны, пропаганданы, өйдөтөр үлэни ыытан, Партия, Правительство үөрэҕириигэ, дьону үөрэхтээһиҥҥэ  ыытар сыалларын, соруктарын киэҥник тарҕатара.

Эһэм саамай баҕарар баҕата киэҥ араҥаны, оҕолору  түмэр соруктаах этэ. Дьону түмэр, тэрийэр талаанын туһанан олохтоох дьону оскуола тутуутугар түмпүтэ. Хоптоҕо, Хадаар кыанар ыалларын тутууларын туһанан интернат, учууталлар уопсайдарын, баанньык, медпункт туттарбыта. Саҥа типовой оскуола дьиҥ чахчы норуот тутуута буолбута. Дьон-сэргэ сана оскуола тутуутугар тардыһан, бары биир киһи курдук саба түһэн кыайыылаахтык үлэлээбиттэрэ.

Бу бастакы спортзаллаах оскуола буолан олохтоохтору барыларын түмэ тарпыта. 1934 с.оройуон съеһэ Эверстов Дмитрий Алексеевиһи Райисполком Пленумун чилиэнинэн талбыттара. Бу 6 ый иһигэр атынан-оҕуһунан тутуллубут оскуола олохтоох дьон олоҕор сөҕүмэр суолталаммыта.

1935 сыллаахха  ЯЦИК Президиумун Уурааҕынан хос эһэм культурнай тутууну биир бастыҥ тэрийээччи, инникини көрөр таһаарыылаахтык үлэлиир учууталынан билинэннэр Саха АССР 16 киһилээх делегаттарыттан биирдэстэрэ буолан ССРС Киин ситэриилээх Комитетын 16-с ыҥырыылаах 11 сессиятыгар  Москваҕа, норуот үөрэҕириитин үлэһиттэрин ааттарыттан киирэн кыттыбыта.

Россия старостата  М.И.Калинины кытта бииргэ хаартыскаҕа түһэр үрдүк дьолломмута.

Ити хаартыскаҕа  М.К.Аммосов Сталин приемугар буолан кыайан түһүспэтэх. Ол туһунан хос эһэм маннык ахтыбыт эбит: Максим Кирович биһигини кытта хаартыскаҕа кыайан түһүспэтэҕэр биир өртүнэн олус хомойобун. Ол эрээри саха ньургун уола  история улууканнаах киһитин, И.В.Сталины кытта бииргэ атах тэпсэн олорон сэһэргэһэрин, сүбэлэһэрин санаатахпына  киэн туттуу, үөрүү-өрөгөй миигин үрдүккэ кынаттыыр.

Эдэр сааспар үлэлээн-хамсаан, дьонум-сэргэм махталын, эрэлин ылан, маннык үрдүк чиэскэ, Правительство сессиятыгар кыттан И.В.Сталин, М.И.Калинин, С.М.Буденнай, К.Е.Ворошилов баһылыктаах  политбюро бары чилиэннэрин көрсөн, тылларын-өстөрүн истэн, кэпсэтэн, хаартыскаҕа түсүһэн кэлбиппин — олоҕум саамай умнуллубат, дьоллоох  күннэринэн ааҕаммын, үйэм тухары кэрэ кэпсээн оҥостуоҕум — диэбит эбит.

Мин кини хос сиэнэ буолан, эһэм Эверстов Дмитрий Алексеевич үлэтинэн, олоҕунан киэн туттабын.

 

Автор: Эверстов А., 10 кылаас үөрэнээччитэ