Долгаева Мария Капитоновна (1933-2003сс.)

Мин хос эбэм үлэ, тыыл бэтэрээнэ Долгаева Мария Капитоновна 1933 с. Үөһээ Бүлүү улууһун Балаҕаннаах нэһилиэгин Дуолгай алааһыгар төрөөбүтэ. 1941 с. Аҕа дойду улуу сэриитэ саҕаланарыгар Ороһу ситэтэ суох орто оскуолатын маҥнайгы кылааһын үөрэнэн бүтэрбитэ. Сэрии тыына хос эбэм дьиэ кэргэнигэр аас-туор олоҕу аҕалбыта. Ытаһыы-соҥоһуу ыал аайы ыалласпыта. Дэриэбинэ кураанахсыйа түспүтэ, чуумпурбута, тулаайахсыйбыта. Оҕонньоттор, эмээхситтэр, ийэлэр, оҕолор эрэ хаалбыттара.

Сэрии сылларыгар сайынын хос эбэм эһэтигэр Долгаев Кирилл Ивановичка сылдьара. Эбэтэ Долгаева Анна Алексеевна ыанньыксытынан үлэлиирэ. Оччотооҕу ыанньыксыттар 15 ынаҕы, торбостору, ис-тас үлэлэри бэйэлэрэ толороллоро, ынахтарын түөртэ ыыллара. Хос эбэм эбэтигэр илии-атах буолан ынах эттэрээччинэн көмөлөһөрө.

1942-1943 сс. Нам орто оскуолатыгар үһүс кылааска үөрэнэ киирбит. Оччотоо5у кэмҥэ оҕолор бары Намтан Балаҕаннаахха тоҥо-хата эргийэ сылдьан үөрэнэллэрэ. Сайынын Алексеев Ньукулай – Куккай диэн оҕонньор салалтатынан оҕолор оҕуруокка үлэлээбиттэр. Куккай оҕонньор оҕолору бэйэтин тула олордон баран, сэрии туһунан кэпсиир эбит. Оҕолорго дьонноро сэриигэ кыайалларын туһугар кыһамньылаахтык, сүрэҕэлдьээбэккэ үлэлиэхтээхтэрин туһунан өйдөтөр эбит. Ол курдук хос эбэм аах итиигэ-куйааска, күлүмэҥҥэ-кумаарга туттаран сиэтэ-сиэтэ, хортуоска сыыһын оттооһунугар, хаппыыста олордуутугар, уу кутуутугар, үөннээһинигэр, күһүн хостооһунугар күүскэ үлэлииллэр эбит. Ону таһынан от, бурдук үлэтигэр сарсыарда эрдэттэн киэһэ сиик түһүөр диэри дьиэлэриттэн эргийэ сылдьан үлэлииллэрэ. Хос эбэм “Бурдук хомууругар 500-600 түүтэҕи сэниэбин бараан туран нэһиилэ баайарым. 1944с. үөрэх бүтүөҕүттэн үөрэх аһыллыар диэри эһэм бурдук тартарар миэлиҥсэтигэр сарсыарда эрдэттэн киэһэ хойукка диэри ат үүрэр этим” диэн ахтыытыгар кэпсиир.

1944 сыллаахха Балаҕаннаахха түөрт кылаастаах оскуола аһыллан хос эбэм  төрдүс кылааска аҕыс буолан үөрэммиттэр. 1945 с. сэрии бүппүтүн туһунан оскуолаҕа үөрэнэ сылдьан истибиттэр. Үөрэн-көтөн, эккирэһэн, ситэ үөрэммэккэ дьиэлэригэр тарҕаспыттар.

Ити курдук мин хос эбэм, Долгаева Мария Капитоновна, сэрии кэмигэр икки хараҥаны ыпсаран, үлэлээн Улуу Кыайыыны уһансыбыта. 1955 с. хос эһэбин Степанов Петр Дмитриевиһы кытта ыал буолан, оҕо-уруу төрөтөн дьоллоохтук олорбуттара. 1972 с. “Ийэ албан аата” II степеннээх мэтээлинэн наҕараадаламмыта. 1995 с. Улуу Кыайыы 50 сылынан “Аҕа дойдуну көмүскүүр Улуу сэрии 1941-1945сс. килбиэннээх үлэтин иһин” мэтээлинэн наҕараадаламмыта.

Хос эбэм үтүө санаалаах, көнө майгылаах, аҕыйах саҥалаах,  олус үлэһит киһи этэ. Оҕолорун, сиэннэрин үөрэхтээх үтүө дьон буоллуннар диэн, ис сүрэҕиттэн кыһаллан, дьиэҕэ бэйэтэ эбии дьарыктыыра, ааҕарга-суоттуурга үөрэтэрэ, сэмэй тылынан сүбэлиирэ, хаһан даҕаны мөхпөт этэ. Биһиги хос эбэбитин олус таптыыбыт, кининэн киэн туттабыт.

Хос эбэм Мария Капитновна 2003 сыллаахха от ыйыгар ыалдьан күн сириттэн күрэммитэ.

 

Автор: Спиридонова Н., 6 кылаас үөрэнээччитэ