Чичахов Дмитрий Иннокентьевич (1918 сс.)

Чичахов Дмитрий Иннокентьевич – Массаан, 1918 сыллаахха Мэнэ улууьун Тара5ай нэьилиэгин, илин бас сыырын урдугэр быыкаайык алааьыгар Хомустаахха дьаданы ыалга торообут. Оччолорго Саха Сиригэр ыар кэмнэр этилэр. Гражданскай сэрии бара турара. Саха дьонун оло5о онто да суох олус ыарахан этэ. Кыаммат дьаданы ыаллар оччолорго хайдах курдук ыар эриирин-мускуурун корсубуттэрэ буолуо? Анны ол кэмнэ былаас уларыйыыта, гражданскай сэрии. Ол да иьин кини а5ата, ийэтэ эдэр саастарыгар бардахтара. Дмитрий Иннокентьевич ордубутунан 4 бииргэ торообуттэрин кытта 80-тан тахсыбыт эбэлэригэр Марфа5а хаалбыттар да, кини да уьаабатах, 84 сааьыгар олбут дииллэр. Бары тулаайах хаалбыттар.

Массаан кыра эрдэ5иттэн улэ5э эриллэн улааппыт. Онон кырдьа5ас санаьыгар Оппуруоьа эмээхсиннэ энэрдэьэн сылдьыбыт. Ол иьин кыайан уорэммэтэх, икки кылааьы бутэрэн баран, тохтообут. Убайын Хоту балыка ыыппыттар. Массаан эдьиийинээн уонна быраатынаан хаалбыттар. Быраата уорэммит. Онтон ыла таайым А. Стаханов аатынан колхоз улэтигэр умса туспут.

Кини бодон-садан, кыайыгас-хотугас, туруу улэьит буолбут. Колхоз бары улэтигэр биир тутаах, солбуллубат бастын улэьит кини буолбут. Миитэрэй сэрии иннинэ, куьун бурдук астата сылдьан, малатыылканы эрийэр, туорт о5ус эргитэр аарыма улахан тимир тиистээх колуоьэ5э арыы кута сылдьан уна ата5ын тарбахтарын барытын быьа эрийтэрбит. Оччолорго хайдах тыыннаах ордубута буолла, киьи сатаан санаабат.  Кэлин сэриигэ хомуурга, ол иьин ылбатахтар.

1942 сыллаахха быраатын Михилы 19 саастаах уолу, колхозка биригэдьиирдии уонна суотчутунан улэлии сырытта5ына, сэриигэ илдьэ барбыттар. Массаан собус-со5ото5ун тула мохсон хаалбыт. Бары тулаайахтар кини тула мустубуттар. Массаан эдьиийэ Настайа сэрии кэмигэр тракторга улэлээбит. Эмиэ бастын улэьит улэ бо5ону улэлээбит.

Ама да ааспытын иьин, олус ыарахан , уустук сыллар-куннэр этилэр. Ордук 1942 сыллаахха саас, 1943 сыллаахха кыьын хоргуйуу са5аламмыт. Дойду урдунэн сэрии балаьыанньата биллэриллэн, онноо5ор бэйэн бас билэр суоьугун олорон сирин конуллэммэт этэ. Наар бултуу, балыктыы сатыыллара да булду кыайар киьи суо5а. Массаан колхоз отун-маьын барытын кини таьара, тиэйэрэ. Сылгылары эмиэ кини короро-истэрэ. Кыайар — хотор со5отох кини эрэ этэ буолла5а.

1942 сыллаахха бала5аннарыгар хоргуйан олбут ус киьини саас хаардаахха иин хаьан, компут. Иккис тубэлтэ5э Быллараат урэ5эр киирэн, суол кытыытыгар охтон олбут киьини со5ото5ун баран, комон кэлбит. Ол кэмнэ бэйэтэ бара-суо5а 23 саастаах эбит.