Борисова Матрена Петровна 03.1930 г.р.

 

Усть-Алданский район, с. Өнөр. Имеет три класса образования, училась в Онерской и Дюпсюнской школах. Работала на ферме пастухом, на сенокосе.

Хос эбэм Борисова (Атласова) Матрена Петровна Өнөргө Чубучааны алааска 1930 сыллаахха кулун тутар 3 күнүгэр Пелагея Афанасьевна, Петр Федорович Атласовтар элбэх оҕолоох дьиэ кэргэнигэр төрдүс оҕонон күн сирин көрбүтэ. Өнөр, Дүпсүн оскуолаларыгар үөрэммитэ, интэринээккэ олорон абыраммыта. Улуу тустуук Николай Николаевич Тарскай физкультураҕа үөрэппитэ диэн бэккэ астынан кэпсиирэ үһү.

Дьонноро 1935 сыллаахха колхуос тэриллибитигэр Уһун Күөлгэ көһөн кэлбиттэр, сэрии саҕаланыытыгар Халдьаайыга олорбуттар. Сэрии саҕаланыаҕыттан аччыктааһын саҕаламмыт. Аҕалара нэһилиэккэ балыксытынан анаммыт, өрүү тымныы ууга буккуллан, онтон сыыстаран, 1942 сыллаахха өлөн хаалбыт, 1943 cыл аны ийэлэрэ бараахтаабыт. Биһи эбэбитин чугас аймаҕа Лыткин Иван Иванович ылан ииппит, икки сайын Баатаҕай Халдьаайытыгар  тэриллибит пионерскай лааҕырга бастыҥ пионер буолан сырытыннарбыттар.  Уһун Күөл диэн быыкаа нэһилиэккэ салалта өттүттэн сөптөөх дьаһалта ылыллыбакка сут сатыылаан, үгүс элбэх киһи суорума суолламмыта. Ыал ыалынан эстибитэ. 1942 сыл кулун тутар ыйтан саҕалаан, 1943 сыл от ыйыгар диэри 26 ыалтан 60 киһи хоргуйан өлбүттэр. Олору киһилии харайар кыах, күүс-уох суоҕа. Биир уҥкучахха хастыы да киһини үҥкүрүтэн баран, буорунан саба тарыйаллара. Суттан өлбүт дьон хара испииһэктэригэр ийэтэ, аҕата, балта Өлөөнө, Натааһа киирбиттэрэ. Бииргэ төрөөбүт эдьиийэ Ааныс кыл тыына хаалбытын, син биир өлөр диэн өлбүттэр балаҕаннарыгар бырахпыттарын, көмөөрү киирбит дьон булан ылбыттар этэ. Ол кэмҥэ улуустан Мигалкин, Дьокуускай куораттан  Илья Егорович Винокуровтыын  кэлэн нэһилиэк дьонун нуорматын эптэрбиттэр. Балык, бурдук, арыы, холбуйбут үүт эбии биэрэр буолбуттар. Историяттан билэрбитинэн Винокуров И.Е. – Аҕа дойду Улуу сэриитин сылларыгар саха омугун хоргуйан өлөртөн быыһаабыт, сэллик ыарыыга эмтэрбитин тохтотор суолга киллэрбит, Саха сирин автономиятын 1947 сыллаахха быһаары гыммыттарын көмүскээбит өҥөлөөх Саха сирин уһулуччулаах салайааччыта. Үтүө дьон баар буолан салгыы дьон хоргуйан өлүүтэ тохтообута.

Сэрии сылларыгар эбэм улахан дьонтон хаалсыбакка ыарахан үлэҕэ барытыгар сылдьыбыта. Бостууктаабытын кэпсииригэр хараҕа ууланара, «Оччотооҕута хантан эрэ соҕурууттан наһаа бөдөҥ, төрөлкөй, кэйиик оҕустары аҕалтаабыттар этэ. Оо, олортон куттанан да биэрэрбит. Ыам саҕана ынахтарбытын аҕаларбыт туох эрэ өлөр өлүүгэ холооннооҕо. Бүтэй быыһынан ампаардар, хотоннор кэннилэриттэн ол оҕустартан куттанан, ытыы-ытыы ынахтарбытын хомуйан аҕаларбыт. Саатар наһаа кырыктаах биригэдьиирдээх этибит, оҕустарбытыттан ааһан, киниттэн эмиэ ордук куттанарбыт»,- диэн кэпсиирэ үһү.

Эбэм сэрии кэмнэригэр уонуттан тахсыбыт кыыс тыылга күүһүн-кыаҕын баарынан үлэлээн, «Тыыл бэтэрээнэ» ааты сүкпүтэ.

1950 сыллаахха олоҕун аргыһын көрсөн Константин Константинович Борисовка кэргэн тахсан, Кэптэни ыала буолаллар. Олус эйэлээхтик өйдөһөн быр-бааччы олорбуттара, сэттэ оҕолонон ийэ-аҕа буолар дьолу билбиттэрэ.

Эбэм 50 сааһыгар огдообо хаалан да баран, кытаанах эр санаа ылынан сүөһүтүн-аһын эспэккэ иитэн олорбут. Туттуулаах түргэнэ, дьаһаллаах мааныта үһү. Сүгэ, сиппиир уктааһына, ол-бу алдьаммыты абырахтааһын, дьиэ ис-тас үлэтин барытын көрүөх бэтэрээ өттүгэр үмүрүтэр эбит. Кинигэ, хаһыат ааҕарын наһаа сөбүлүүрэ. Аны бу бэрэскитэ минньигэһин, көбүөрдээх лэппиэскэтэ дэриэбинэ сыбаайбаларыгар бэрт элбэхтэ сакаастанарын кэпсииллэр. Сир асчытын туһунан этэ да барбаккын. Куруук сатыы сылдьар, дьэдьэн сыттаах ыаҕайатын туппутунан Уһун Күөлгэ тиийэ хаампыт. Хаһан да кураанах кэлбэт, аны хомуйарын түргэнинэн кимиэхэ да тэҥнэспэт эбит.  Нарын кэрэ куоластаах ырыаһыт, оһуохайдьыт бэрдэ, остуол оонньутугар хаамыскаҕа, хабылыкка имигэстик оонньуур, күрэхтэһиилэргэ кыттара үһү. Кыаммат элбэх оҕолоох аймахтарыгар куруук аһынан-таҥаһынан көмөлөһөр эбит. 2004 сыл күһүн улахан инсульт ыарыыга охтубут, онтон өрүттэн бэттэх кэлэн атаҕар туран сылдьыбыт, онтон 2011 сыллаахха күн сириттэн күрэммит. Кини олоҕун оҕолоро, сиэннэрэ, хос сиэннэрэ салгыыллар.

 

 

Автор: К.Кычкина, 3 “в” кылааһын үөрэнээччитэ.