Белоногов Григорий Алексеевич (1919-1997)

Григорий Алексеевич Белоногов 1919 сыллаахха Орто Халыма улууһун Хатыҥнаах нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Сэбиэскэй былаас маҥнайгы сылларыгар чороччу улаатан эрэр уол, сана арыллыбыт «Дириҥ Куөл» оскуолатын үһүс кылааһын бүтэрбитэ. Итинтэн ыла сыралаах үлэтэ саҕаламмыта. Кыһыныгар түүлээхтиирэ, сайыныгар от оттуура, бириэмэ булан улахан дьону үөрэтэрэ.

Кыайыгас, сүрэхтээх, булка баҕалаах буолан, 1938 сыллаахха бэриллибит былааны аһара толорон, Стахановец аатын ылбыта. Итини тэҥэ дьону түмэ тардар дьоҕурдааҕыттан, 1939 сыллаахха оройуон киинигэр киллэрэн, салайар улэһиттэри бэлэмниир кууруска уорэттэрбиттэрэ. Оччолорго кыра табаарыстыбалары холбоон биир бөдөҥ колхоһу тэрийбиттэрэ. Колхозтарын «Стаханов» диэн ааттаабыттара. Бу колхозка кини бырабылыанньа председателинэн быыбарданан талыллыбыта.

Аҕа дойду улуу сэриитин маҥнайгы ыарахан сылларыгар ас-таҥас барыта өстөөҕү кыайыыга барара. Күннэри-түүннэри үлэлээн, эрэйдэнэн баран бэрт кыра дохуоту ылаллара, учуот, отчуотунас кытаанахтык ирдэнэрэ, ол иьин үбү-аһы үчүгэйдик ааҕар-суоттуур киһи наада диэн, кинини колхоһугар счетовод-бухгалтерынан анаабыттара. Сэрии бүтүөн аҕай иннинэ эмиэ тайҕаҕа сонордообута. Үрдүк көрдөрүүтүн иһин «Стаханов» аатынан колхозтан биир маҥнайгынан 1947 сыллаахха, «1941-1945 сылларга Аҕа дойду улуу сэриитигэр килбиэннээх улэтин иһин» мэдээлинэн наҕараадаламмыта.

1947 сыллаахха «Ворошилов» аатынан колхозка председателинэн быыбарданар. Дьэ, итинтэн ыла дьиэ кэргэнин кытта Налимскай бөһүөлэгэр олохсуйар. Ол кэннэ улэлээбитэ олус элбэх. Колхозка ревизордаабыта, бухгалтердаабыта, ынах-сүөһү ферматыгар сэбиэдиссэйдээбитэ, балык бултааһыныгар биригэдьиирдээбитэ. Оту охсор массыынаны баһылаан, сайыҥҥы куйааска, аттарын түптэлии-түптэлии «Сапылдьын» учаастакка оту оҕустарара. Төһө да ол сылларга сааһырдар, кэлин уолун кытта түүлээхтээбитэ, булт мындыр улэтигэр үөрэппитэ.

Кини кытаанах эр санаалаах киһи этэ. Төһө да эрэйи-муҥу көрдөр, олорон ааспыт олоҕун хаһан да куһаҕан диэбэт этэ. Киһи олорбут кэмэ барыта бэйэтиттэн тутулуктааҕын билэрэ уонна ол туһунан элбэҕи кэпсиирэ. 1950 сылтан ССКП чилиэнэ буолбута. Партиятын өлүөр диэри үрдүктүк тутара, бэйэтин идеятыгар бэриниилээх барбыта. Өлүөн аҕыйах хонук хаалыан иннинэ кулун тутардааҕы партийнай усунуоһун төлөөбутэ. Баҕар, иһигэр партияҕа иэстээх баран эрэбин диэн, санаалааҕа буолуо.

Григорий Алексеевич олус чиэһинэй оҕонньор этэ. Итэҕэһи кытта эйэлэспэт, туруору көнө санаалааҕа. Бутуурдаах олоххо мунумаҥ, оҕолоргутун үөрэтиҥ, улэһит оҥоруҥ, ханнык баҕар олоххо киһи улэнэн дьолун булар диирэ. Кэргэнин, Александра Митрофановналыын ыал буолан, дьоллоохтук олорон, 7 оҕону төрөтөн, 19 сиэннэнэн, элбэх хос сиэннэнэн баран уһун уутугар утуйбута.

Ытыктанар, кырдьаҕас, тапталлаах аҕа, эһэ быһыытынан, киэн туттан туран, биир эмэ эдэр ыччакка кини олоҕо уонна улэтэ холобур буолуо диэн эрэнэбин.

Автор: А.Слепцова, ученица 8 класса.