Белолюбская Екатерина Дмитриевна

Мин хос эбээм — тыыл, үлэ бэтэрээнэ Белолюбская (Мандарова) Екатерина Дмитриевна – Кээчэ 1926 сыллаахха  балаҕан ыйын 27 күнүгэр Байаҕантай улууһун Томтор нэһилиэгэр холкуостаах дьадаҥы дьиэ кэргэҥҥэ бастакы оҕонон күн сирин көрбүтэ. (2019 с. ахсынньы ый 5 кунэ)

Аҕатынан эбээтэ Татьяна Матвеевна. Төрдүлэрэ Мандар Сааба. Эбээм бэһис көлүөнэ.

Ийэтинэн эһэтэ Уоһук Михайлович Андросов (Хапчыкы). Эбээтэ Федосия Федоровна. Эбээм манна эмиэ бэһис көлүөнэ. Төрдө Бугул Киргиэлэй.

16 саастааҕар ийэтэ Елена Иосифовна өлөн, оччотооҕу олох аһыытын-ньулуунун, сут-сутурҕан, сэрии ыар тыынын билэн улааппыта. Аҕатынаан Дмитрий Нестеровичтыын, икки быраатынаан Игнатийдыын уонна Семеннуун бэйэлэрэ ыал буолан олорбуттара, үлэ ыараханын намчы санныларыгар сүкпүттэрэ.

7 кылаас үөрэхтээх. Сэрии, сут кэмигэр «Стаханов» холкуоска үлэлээбитэ: куобах тириититтэн элбэх үтүлүк, кээнчэ, бэргэһэ тигэн, фроҥҥа ыыталлар эбит.

Эбээм ахтыытыттан:

Аан бастаан сэриигэ барыыга түөрт холкуостан ыӊырыллан, үгүс киһи барбыта. Бырааба тумулуттан со5уруу тумулга диэри хал5аһалыы анньан барбыттарын дьиэм айа5ын чарапчытыгар туран көрө хаалбытым. Ол турдахпына, дьиэм таһынан ааһар Саӊа Балыктаах суолунан Петр Калининскай ааһан иһэн: “Сир аайы маннык, о5о дьону кытта кырдьа5астар эрэ хааллылар, хайдах олороохтууллар?” – диэбитин өйдөөн хаалбыппын.

Сэрии сылларыгар оскуола о5ото үөрэнэригэр олус кытаанах этэ. Суруйар кумаа5ы суо5а, үөрэх кинигэлэрэ а5ыйахтара, чэрэниилэ көстүбэтэ. Олус эрэйинэн үөрэнэрбит. 1942 сыллаахха сут буолан, ас-таӊас кырыымчык этэ. Үксүн туос аччык сылдьарбыт, оскуолабытыгар итии аһылык диэн уу хааһы сиэтэллэрин кэтэһэрбит. Оскуолабыт олус тымныы буолара. Оскуолабытын сабымаары оттук маһы куула систэн сүгэн таһарбыт, көлө суо5а, эбэтэр дьиэбититтэн харда5ас маһы кыбынан кэлэрбит.

Саас күн уһаата5ына, эһиилги оттор маспытын о5о аайы иккилии саһааны мастаан туруорарбыт. Бары үлэни барытын өстөө5ү кыайыы, дьоммут кыайан-хотон эргиллэллэрин туһугар ким да аккаастаабакка үлэлиирэ.

… 1942 сыл ахсынньытыгар биһиги ийэбит өлбүтэ. Хата, дьукаахтарбыт Аграфена Бабаранова, сэриигэ барбыт кэргэнин кырдьа5ас ийэтинээн, о5олорунаан үчүгэй дьон буолан, өйөьөн кыстаабыппыт. Танаспытын-саппытын куруук бэрийэн көрөллөрө. Интэринээккэ быраатым Семен Дмитриевич сылдьыбыта.

Бу кэмнэ фроӊӊа көмө лоторея, хаарбах тимири, таба5ы хомуйуу, тааӊка оноһуутугар харчы хомуйуу, сылаас таӊас тигии курдук үлэлэр быыстала суох ыытыллаллара, аармыйа5а сылдьар кэргэттэрдээх ыалларга көмөлөһөрбүт.

Сэрии кэмигэр аччыктаабыт, кыаммат буолбут дьону саайбыкка биир бала5анна олордубуттара. Өлбүт дьону, биэс-алта гынан мунньа-мунньа, Нэлэгэр алааска илдьэн көмөллөрө, ону аччык дьон нэһиилэ буору хаһан умуһа5ы буллараллара.

Конон Васильевич Мандаров сэрии суоһун-суодалын кэпсиирэ, биһиги ол сэрии буола турар сиригэр-уотугар баар курдук куттаммыппыт-дьулайбыппыт өйбүтүттэн хаһан да ааспаттык иӊэн хаалбыта…

Хос эбээм сэрии кэннэ оҕо саада арыллыаҕыттан биэнсийэҕэ тахсыар диэри кыра оҕолорго ньээҥкэнэн үтүө суобастаахтык үлэлээбит. Ол кэннэ интернакка түүҥҥү ньээҥкэнэн, таҥас сууйааччынан үлэлээбит.

«Ыал – ийэтинэн” диэн мээнэ5э эппэттэр, эбээт. Хос эбээлээх эһээм наһаа эйэлээх, киирбити күндүлүүр, аччыктаабыты аһатар олус ыалдьытымсах, үлэһит ыал этилэр. Хойукка диэри илиилэрин араарбакка иккиэн бииргэ иистэнэр этилэр. Төһөлөөх элбэх киһини этэрбэстээбиттэрэ, бэргэһэлээбиттэрэ буолуой?! Эбээм таҥас кырыымчык кэмин билбит буолан, биир даҕаны таҥас кырадаһынын хаалларбакка саахымат аттаран, суумка тигэн, дьоҥҥо бэлэх уунара. Күрүчүөгүнэн энин араас таҥаһы эмиэ баайара.

200 киһилээх урууларга, дьиэ малааһыннарыгар минньигэс амтаннаах саламаат, көбүөрдээх лэппиэскэ оҥорооччу дэриэбинэҕэ биһиги эбээбит буолара.

Эбээм хоһоон суруйара, ыллыыра, сир аһын хомуйарын олус диэн сөбүлүүрэ.

Бииргэ төрөөбүттэрэ Семен Дмитриевич, кэргэнэ Мотрена Васильевна, 3 о5олоох – Егор, Лира, Семен, сиэннэрдээх, Игнатий Дмитриевич, кэргэнэ Надежда Григорьевна, 2 кыыстаах – Екатерина, Ульяна, эмиэ элбэх сиэннээх.

Хос эбээм наҕараадалара: «1941-1945 сс. Аҕа дойду Улуу сэриитигэр килбиэннээх үлэтин иһин» мэтээл, Улуу кыайыы үбүлүөйдээх сылларын мэтээллэрэ.

 

 

 

 

Автор: А.Семенова, ученица 8 класса.