Андреева Мария Давыдовна (1929-2005)

Биһиги ийэбит, эбээбит, Андреева Мария Давыдовна, 1929 сыллаахха Ньурба оройуонугар Таркаайыга дьадаҥы ыал кэргэнигэр төрөөбүтэ. Ийэтэ ыалдьан өлбүтүгэр, аҕата сатыы Андайбытынан Үс Көлүйэҕэ аймахтарыгар аҕалан биэрбитэ. Бэйэтэ да ол кэнниттэн уһаабатах этэ. Онон ийэбит ийэ-аҕа тапталын билбэккэ улааппыта. Аҕа дойду сэриитэ саҕаламмытыгар 12 эрэ саастаах оҕо эбит. Онон сэрии кэминээҕи оҕолор кыһалҕаларын барытын билэн улааппыта. Тулаайах уонна олорор сирэ ыраах буолан, оскуолаҕа бастакы эрэ кылааска үөрэммит. Нэһиилэ аатын эрэ суруйара. Онон кыра эрдэҕиттэн хара үлэҕэ эриллэн-мускуллан улааппыта. Оонньуур да бириэмэ суоҕа диирэ. Улахан дьону кытта тэҥҥэ от мунньуһара, бурдук тардара. Арыый улаатан баран, ойуурга мас суулларан, оһоххо оттук мас бэлэмнэһэрэ.

Ыал буолан баран, сэттэтэ оҕоломмутуттан, үс кыыс хаалбыт. Аҕа дойду сэриитин да кэнниттэн тыа дьонун олоҕо чэпчикитэ суоҕа.

1962 сыллаахха кэргэнэ ыарахан ыарыыттан ыалдьан өлбүтүгэр, үс кыра оҕолоох огдообо хаалбыта. Хата ол кэмҥэ интернат аһыллан үлэлээбитэ, оҕолорун иитэригэр төһүү күүс буолбута.

Кини бэйэтэ ыраах фермаларынан субай сүөһү көрүүтүгэр өр сылларга үтүө суобастаахтык үлэлээбитэ. Үлэтигэр наһаа эппиэтинэстээҕэ. Ол курдук биригэдьиир ырыганнаабыт сүөһүнү атын хотонтон аҕалан кытта көрдөрөрө. Көрөр-харайар сүөһүлэрин ырыарбакка-дьүдьэппэккэ кыһаллара. Урукку сэбиэскэй кэмнээҕи хотоннорго барытыгар автопоилка суоҕа. Сүөһүлэрин икки биэдэрэннэн уһааттан уу таһан уулатара. Бэлэм быа-туһах суоҕар, бэйэтэ хатан баайталыыра. Хотонун сылаас буоллун диэн икки хос сыбыыра. Ити инньэ 40 тахса сүөһү киирэр хотоно. Субуотунньугунан сыбааһын диэн кэлин биирдэ киирбитэ. Сити курдук биэнсийэҕэ тахсыар дылы үлэлээбитэ. Сыралаах үлэтин иһин Сталин төбөлөөх мэтээл биэрбиттэригэр, үөрбүтэ ахан.

Кэтэх хаһаайыстыбатыгар аҕыйах сүөһүлээҕэ. Онон сайын аайы оттуура. Кыра, хачаайы да буоллар сүрдээх күүстээх санаалаах буолан, олох бары ыараханын эрдээхтик тулуйан аастаҕа. Биһиги, кыргыттара, үөрэхтээх буолуохпутун наһаа баҕарара. Хата кини баҕа санаата туолбута: эдьиийбит, Татьяна, Дьокуускайдааҕы культпросветы бүтэрэн баран, клубка үлэлээбитэ. Кэлин иистэнньигинэн, онтон сыах сэбиэдиссэйинэн үлэлээбитэ. Мин, Клавдия, Уссурийскайдааҕы пединституту бүтэрэн, 37 сыл нуучча тылын учууталынан үлэлээбитим. Онтон балтым, Валентина, Харбалаахтааҕы СПТУ- ну бүтэрэн баран суоппардаабыта. Кэлин Дьокуускайдааҕы сельхозтехникуму бүтэрэн, өр сылларга ветфельдшеринэн үлэлээбитэ.

Ийэбит, эбээбит сиэннэрин, хос сиэннэрин көрсөн-харайсан улаатыннартаабыта. 2005 сыллаахха муус устар 18 күнүгэр сирдээҕи олохтон барбыта.

Ийэбит, эбээбит үлэни өрө тутара, эппиэтинэстээҕэ, олох ыарахаттарыт тан чаҕыйбата, тулуура, олоххо тардыһыыта эһиэхэ, сиэннэригэр, хос сиэннэригэр, өрүү өлбөөдүйбэт үтүө өйдөбүнньүк буолан хаалыаҕа диэн эрэнэбин.

Автор: К.Н.Иванова