Кыра эдьиийим Мачыана туһунан истиҥник санаан…

Аммосова  Матрена Егоровна

Биһиги күндү мааны эдьиийбит Толоон Эбэҕэ Аммосовтар дьиэ кэргэттэригэр “оһоҕос түгэҕинээҕи”төрдүс оҕонон күн сирин көрбүт. Улахан эдьиийэ ыал буолан (Мотрена Егоровна – Улахан Мачыана) уонна ийэлээх аҕата өлөн, икки убайдара сэриигэ баран эрдэ тулаайах хаалан аймахтарынан, үтүө санаалаах дьон көмөлөрүнэн киһи –хара буолбута.

Бииргэ төрөөбүт убайдара сэрии уотугар баран кырыктаах кыргыһыы толоонуттан эргиллибэтэхтэрэ.

Тыылга да балаһыанньа олус ыарахан этэ. Инньэ гынан эдьиийим эрэйдээх тулаайах киһи иһин эрэ “көппөтүнэр” инниттэн улахан дьону кытта тэҥҥэ туран үлэлээхтээбит… Сиэмэ ылҕааһына, бурдук тардыыта, субай сүөһүнү көрүү курдук араас кытаанах үлэлэри үлэлээн, ону барытын оҕо бэйэтэ уу-ньулдьаҕай санныгар сүгэн  сылдьаахтаабыт.

Ардыгар иэдьэгэй уутуттан, холбуур үүттэн матан, атах сыгынньах төттөрү-таары сүүрээхтиирэ. Ол эрээри эдьиийим олоххо тардыһыыта күүстээх буолан ким “сээн” диэбиккэ сыстан, дьон аһыыр астарыттан “уоһунан” бэрсэллэрэ. Ити эрээри эдьиийим тупса улааппыта: сиэдэрэйдик иистэнэрэ, арааһы аттаран тигэрэ.

Кэлин сааһын ситэн баран Аммосов Егор Николаевич диэн олохтоох киһиэхэ кэргэн тахсан кыыстаммыта эрээри, бодоҥноох оҕо төрөөн ийэтин дэлби эрэйдээбитэ. Оччолорго улахан эдьиийин ааҕы эҥэрдэһэн кыыһын көрбүтэ. Кыыс барахсан 16 сааһыгар олохтон туораабыта.

Эдьиийбит Мачыана бөдөҥсүтүү саҕана Балаҕанаах алааска көһөн киирэн олохсуйбута уонна харыс да сири халбарыйбакка үтүө суобастаахтык ыанньыксытынан үлэлээн бочуоттаах сынньалаҥҥа тахсыбыта.

Кини төһө да ыарахан үлэҕэ сырыттар эҕэрдэлээх эрбэҕинэн, илгэлээх илиитинэн аймахтарын, тас ыалларын, билэр дьонун иистэнэн бэргэһэлиирэ, түүлээх саҕалыыра. Туоһунан, түүлээҕинэн, таҥаһынан хайа баҕарар гына  тигэрэ. Оттон үтүлүк, кээнчэ, телогрейка,истээх ыстаан туһунан этэ да барыллыбат…

Кини кыһамньылаах, сыралаах үлэтин араас наҕараадалар, грамоталар уонна “пятилетка ударнига” бэлиэлэр кэрэһэлииллэр.

1973 сыллаахха элбэх үүтү ыан дойдубут тэбэр сүрэҕэр Москва куоракка күүлэйдии барар чиэскэ тиксибитэ, онно үөрбүтүөн, долгуйбутуон… Барыбытыгар кэһии, сөҕөн-махтайан кэпсээн бөҕөлөөх кэлбитэ.

Эдьиийбит Матрена Егоровна олус уруумсах этэ, барыбытын кытта билсэ-көрсө турара, оҕолорго анаан-минээн кэһии мунньара уонна Уус-Күөлүнэн, Бороҕонунан, Суоттунан билсэ айанныыра.

Кини ыраас, сэмэй мөссүөнэ өрүү биһиги сүрэхпитигэр.

Балта, Пестрякова Х.И., СР тыатын

хаһаайыстыбатын бочуоттаах үлэһитэ,

Курбуһах нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо

 

 

Автор: МОБУ СОШ №21