Алексеева Ираида Кузьминична

Оонньооботох оҕо сааһым

Мин, Алексеева Ираида Кузьминична, кулун тутар 18 кунугэр 1930 с. Ньурба бөһүөлэгэр (билиҥҥи Ньурба к.) колхозтаах кэргэнигэp төрөөбүтүм.
Ийэм сэрии бүтэр сылыгаp 1945 с., аҕам 85 caahыгар xойут өлбүтэ. Аан дойдуну аймаабыт Улуу сэрии саҕаланар сылыгар мин 11 саастаах этим, кыра кылааска үөрэнэрим. Колхоз ыарахан үлэтин кырдьаҕастар уонна оҕо-дьахтар дьарамай санныларыгар сүктэриллибиттэрэ.
Сэрии саҕана кыра оҕолор улахан киһи курдук буола түспүттэрэ, ким даҕаны үөрбэт-көппөт. Хас ыал ахсын сэриигэ бары, ытааһын-соҥооһун, аччыктааһын, оҕо барахсан уйулҕатыгар cөп түбэспэт сэрии ыар тыына бүрүүкээбит кэмигэр оскуола оҕолоро көрөн турбатаҕа.
Аҕыйах грамм килиэп, эриэппэ, хортуоска аһылыктаax буоларбыт. Кыһынын оскуолаҕа оттуллар маһы кылааһынан эрбээн, хайытан бэлэмниирбит. Ичигэс таҥас тигиитигэр куобах тириитин имитиигэ үтүлүк, кээнчэ тигэллэригэр көмөлөһөрбүт.
«Барыта фронт туһугар, кыайыы туһугар» ыҥырыынан салайтаран үлэлээбиппит. Саас эрдэ, ыам ыйын ортотуттан биһигини дуогабарынан балыкка (муҥхаҕа) ыыталлара. Онно аҕам оскуола оҕолоругар биригэдьиирдиир этэ. Күһүн муус өстүөкүлэ курдук тоҥор буолтун кэннэ дьэ бүтэн оскуолаҕа үөрэнэ кэлэрбит. Сайыны быһа Бүлүү өрүс кумаҕын кэһэн, уутун иһэн, тоҥон-хатан күһүн дэлби сылайан төннөрбүт. Балыкпытын тутатына туустаан, мас буочукаларга мунньаллара. Күһүн райсоюзка туттаран нуорма бурдук, чэй, саахар ылан үөрэрбит.
Күһүн оскуолаҕа киирэн үөрэнэ сылдьан, уруок кэннэ аны куолас хомуйа бурдук бааһынатыгар тахсарбыт. Оннук күнү-күннүктээн үлэлээн дэлби сылайан уруокпутун түүн ааҕарбыт, чүмэчи эбэтэр лаампа уотунан. Балыктааһыҥҥа сайын ахсын 1941 с.1945 с. диэри үлэлээбитим. Ол үлэбит түмүгэр: «За доблестный труд в Великой Отчественной войне 1941-1945 г.г.» медаль ылбыппыт.
Сэрии биһигини тумнубатаҕа. Ийэм быраата манна речной техникуму бутэрбит эдэр киһи сэриигэ баран сураҕа суох сүппүтэ. Бүлүү өрүскэ «Диктатор» диэн борохуокка капитан көмөлөһөөччүтэ этэ. Кини хас кэлэрин ийэм эрэйдээх кэтэһэр буолара. Сэриигэ барбытын кэннэ «эргиллиэ, кэлиэ» — диирэ, онто туолбатаҕа.

МАОУ «Саха политехнический лицей» музея.

Н. Бурнашева.