Афанасьева Мария Николаевна и Иванов Петр Алексеевич

Афанасьева Мария Николаевна (1934-2013) и Иванов Пётр Алексеевич (1930-2006)

К 80-летию Победы «Кыым» хаhыат

Ыарахан кэмнэр этэ…

Мин оҕо сааһым Ньурба Хорулатыгар, Тыымпылыыр диэн олус кэрэ айылҕалаах күөл хоту кытыытыгар ааспыта. Мин иннибэр биэс оҕо төрөөн өлбүт, ол иһин буолуо, ийэм абааһыттан куоттаран, миигин хотон күкүрүгэр киирэн саһа сытан төрөппүт. Дьукаах ыалларбыт, Тоҕойум диэн саҥа төрөөбүт ыттаахтара. Мин саҥа хаама сырыттахпына дьон дьээбэлээн «эн Тоҕойум оҕотоҕун» дииллэрин итэҕэйэн ыт эмиийин эмэ сатыыр идэлээх үһүбүн.

Тыымпылыыр эбэбит бархсаҥҥа олус дьоллоохтук оонньоон-көрүлээн олорбуппут. Арыый улаатан эрдэхпинэ Тыымпы эбэбит мастарын солоон, тиит бөрөнү охторон уоттаан бардылар. Олохтоох эмээхситтэр тииттэрин-мастарын аһыйан ытаһыы-соҥоһуу бөҕө буолалларын өйдүүбүн. Ол бөдөҥсүтүү,холкуостааһын саҕана эбит. Атын сиртэн ыаллар көһөн кэлэн, дьиэ-уот тэринэн олохсуйан барбыттара. Биьиги суос-соҕотох биэбитин холкуоска биэрбиппит. Наһаа үүттээх, сылын аайы төрүүр биэ этэ. Кыра сылдьан биэбит эмиийиттэн үүтэ сүүрэ турарын көрөн, ыан кэбиһэн, ийэбиттэн мөҕүллэрим. Биэлээх дьон буолан кымыс утахтаах улааппыппыт. Ийэм уон иккитэ оҕоломмутуттан иккиэйэҕин эрэ ордубуппут. Аҕам холкуос сылгыһыта этэ. Күһүн бэдэрээккэ барар, аттары аһатара, сэптэрин-сэбиргэллэрин бэрийэрэ. Онно көмөлөһөн сыарҕа сыҥааҕын тардарбыт, үөл тириини тэлэн, хатаран, хатан, бостуруоҥка быа оҥорорбут. Ийэм сиэлинэн айаҥҥа барар аттар сулардарын, көнтөстөрүн хатара, тигэрэ. Аны онно сиэл тыытан, ситии хатыһарым, хотоҥҥо тымтык тутарым.

Оскуолаҕа киириэм иннинэ холкуоспутугар Ньукулай кэриэй диэн киһи кэлбитэ. Хаппыыста, хортуоппуй, моркуоп, сүбүөкүлэ, эриэппэ, луук, бэл табаах кытта үүннэрэр этэ. Онно көмөлөһөн баран күһүнүгэр дохуот бөҕөнү уллэстэрбит, дьоммутун үөрдэрбит. Холкуос үлэтигэр сылдьан сыһыыга куйааһы, бырдаҕы тулуйбакка ыалдьан хааларбын дьиэбэр сүгэн аҕалалларын өйдүүбүн.

Сэрии сылларын иннигэр биһиэхэ уот кураан, аһыҥа сута турбута. Сыһыыга үлэлээн кэлэн баран түүнүн ойуур уотун харабыллыы бараҕын, ол быыһыгар куулунан куйуур курдук оҥостон, онон куйаабыллаан аһыҥалыыгын. Ону тимир буочукаҕа мунньан, оргутан, таҥас быа оҕунуоҕа гыналлара. Аһыҥа барыта хоргун буолар эбит этэ. Сэрии саҕана аһылыкпыт туох аанньа буолуой? Хоргуйан өлүү быстарыы биһиэхэ сэрии иннинэ саҕаламмыта. Биһиги Хорулабытыгар Сунтаартан, Бүлүүттэн ыаллыы нэһилиэктэртэн хонуксут, умнаһыт бөҕө кэлэрэ. Хата дьолбутугар, 1938-1939 сылларга биһиги «Өктөөп төлөнө» холкуоспутугар бурдук бөҕө уунэн биһиги хоргуйбатахпыт. Холкуоспут бэрэссэдээтэлэ Ион Отчутов, Христина Николаева үчүгэй үлэлэрин иһин бэл Москваҕа ВДНХ- ҕа бара сылдьыбыттара.

Сэрии саҕаламмытыгар үлэбит өссө ыараабыта, оҕо буолан оонньуур-көрүлүүр букатын тохтоото. Дьон барыта сэриигэ баран, оҕо-дьахтар, кырдьаҕастар эрэ ордон хааллыбыт. Соҕотох убайым сэттис кылааһы бүтэрэн биригэдьиирдии сырыттаҕына 1942 сыллаахха аармыйаҕа илдьэ бардылар. Онон кырдьаҕас ийэбин, аҕабын кытта үһүөйэҕин хааллыбыт. Мөлтөх таҥастаах тоҥо-хата, ууну кэһэн оттуу сылдьан күһүн дьиэбиттэн үс-түөрт км ыраах Хорула оскуолатыгар үөрэнэ киирдим. Кыран бэрт, аара үлүйэн хаалыаҥ диэн бэрт эрэйинэн ыыппыттарын өйдүүбүн. Үөрэнэн да диэн,олус кыһалҕалаахтык сылдьыбытым . Тэтэрээт суох буолан, кинигэ буллахпытына, ол кытыытыгар туора суруйабыт. Чэрэниилэбитин оһох курунньугун саахарга булкуйан оҥостобут. Тимир бүрүөнү талахха кэлгийэн уруучукаланабыт. Оннук ыар усулуобуйаҕа бэрт элбэх оҕо кыайан үөрэҕи ылбакка хаалбыта. 1952 сыллаахха алтыс кылааһы бүтэрэр сылбар ийэм өлбүтэ. Онон сэттис кылааһы Мархаҕа кэлэн бүтэрбитим. Убайым аармыйаттан 1947 сыллаахха эргиллэн кэлэн ыал буолбута эрээри … 1954 сыллаахха кэргэнэ үс оҕотун кытта өлөн хаалбыттара. Аҕам эмиэ ити сыл өлбүтэ. Онон убайбын кытта икки сыл иһигэр алта киһини көмпүппүт, онон салгыы үөрэнэр кыах суох буолбута. Төһө да ити курдук эрэйдээхтик улааттарбын инчэҕэй тирбэҕэ быстан биэрбэт, кэлин ыал буолан сэттэ оҕону төрөтөн атаҕар туруордум, үөрэхтээтим, уон сэттэ сиэн оҕо, аҕыс хос сиэн минньигэһин биллим. Онон чороҥ соҕотох бэйэм ыччаттарданан орто дойду олоҕун дьолун биллим диир толору бырааптаахпын. Мин ситэри олорботох олохпун, үлэлээбэтэх улэбин оҕолорум, сиэннэрим салгыылларыгар эрэнэбин.

Мария Николаевна Афанасьева ахтыыта

Афанасьева Мария Николаевна (1934-2013 гг.) родилась в 1934 году в Хорулинском наслеге Нюрбинского района в семье колхозника. Отец Бютяев Николай (Тонсох Ньукулай) был конником колхоза «Өктөөп төлөнө» («Пламя Октября»). Мать Анна также работала в колхозе. Единственный старший брат Афанасьев Герасим Николаевич был призван в армию 10 июня 1943 года, демобилизован 24 апреля 1947 году. Когда началась война, Марии Николаевне было 7 лет, но, несмотря на маленький возраст вместе со всеми трудилась летом на сенокосе, зимой вместе с отцом, преклонного возраста, на конюшне. Колхоз «Пламя Октября» был одним из передовых колхозов, труженики, которого стали равноправными участниками великой битвы за независимость Отечества. Из-за трудностей в жизни не получила образование. Но, несмотря на это, более 30 лет проработала в сфере потребкооперации. В этом послужили ее трудолюбие, ответственность, честность и непоколебимый дух труженика, привитый в годы войны. За добросовестный безупречный̆ труд была удостоена знака отличия «Отличник потребкооперации Республики Саха (Якутия)», ветеран тыла.

Иванов Петр Алексеевич (1930-2006 гг.) родился в местности Куочай Нюрбинского района. Сирота. Брат Иванов Егор Алексеевич не вернулся с войны. Оставшись с семьёй старшего брата Иванова Ивана Алексеевича, ветераном связи, помогал в обеспечении телеграфной связью весь район. Позже переехали в село Марха Нюрбинского района. Работал на почте телеграфистом, радистом, позже монтером. Не имея специального образования, был очень грамотным, четким, трудолюбивым, внес личный вклад в развитие радиосвязи Нюрбинского района, ветеран тыла. С женой Афанасьевой Марией Николаевной родили и вырастили 7 детей, которые трудятся в разных отраслях. Имеются внуки, правнуки, достойные продолжатели их жизни.

Награды и медали Афанасьевой М.Н. и Иванова П.А.